среда, 1 октября 2008 г.
რეცენზიები კომენტარები
ქალბატონ ცირა ბექაიას მიერ მასალაზე ბათუმის #2 საჯარო სკოლის ისტორიისთვის
ქ. ბათუმის ამჟამინდელი #2 საჯარო სკოლია, როგორც საგანმანათლებლო კერა, თავისი არსებობის 110 წელიწადს ოთვლის. იგი გაიხსნა 1900 წელს პროგიმნაზიის სახით და წარმოადგენდა რუსულენობან სასწავლებელს.
ამ სკოლის მნიშვნელობა განსაკუთრებულად ღირებულია იმ თვალსაზრისით, რომ იგი აჭარაში ამ ტიპის პირველი სასწავლებელი იყო.
მართალია სკოლა ამ კუთხის რუსიფიკაციას ისახავდა მიზნად, მაგრამ თავად ფაქტი დიდმნიშვნელოვან მოვლენას წარმოადგენდა ამ ქალაქისათვის.
ქალბატონ ცირა ბექაიას მიერ მოპოვებულია დიდძალი საარქივო მასალა, რომელიც გადმოგვცემს აღნიშნული სკოლის ისტორიას მისი დაარსების დღიდან დღემდე.
ამ მრავალფეროვანი მასალის თითეულ ფურცელს, თითეულ ფოტოს, ოფიციალურ ცნობას თუ ზეპირ გადმოცემას ქ-ნი ცირა ბექაია დიდი რუდუნებითა და მაღალი პროფესიული პასუხისმგებლობით აგროვებდა ათეული წლეწბის განმავლობაში.
ეცნობი ამ მასალებს და გაოცებს ამ პიროვნების შრომისმოყვარეობა, ენთუზიაზმი, საქმის სიყვარული და ერთგულება.
შეიძლება ითქვას, რომ ქალბატონ ცირა ბექაიას მემკვიდრეობით ერგო ეს პასუხისმგებლობა, რადგანაც იგი ცნობილი პედაგოგებისა და მოღვაწეების, ქალბატონ მარიამ კეჩხუაშვილისა და ბატონ ალექსანდრე ბექაიას ოჯახში დაიბადა და აღიზარდა.
დედამისი - ქალბატონი მარიამ კეჩხუაშვილი, დამსახურებული პედაგოგი ათეული წლების განმავლობაში ასწავლიდა ბათუმის ყოფილ #1 ვაჟთა (ამჟამინდელ #2 ) ვაჟთა საშუალო სკოლაში, ხოლო მამა - ალექსანდრე ბექაია კი, ბათუმის #17 საშუალო სკოლის დირექტორი იყო. მისი დაბადებიდან 100 წლის იუბილე დიდი სიყვარულისთ აღნიშნა აჭარის საზოგადოებრიობამ.
ვფიქრობთ, რომ ქალბატონი ცირა ბექაიას მიერ გაწეული უდიდესი შრომა ჯეროვნად უნდა დაფასდეს. მის მიერ მოპოვებული მასალები მეცნიერულად დამუშავდეს და იხილოს დღის სინათლე.
პროფესორი ლუბა ბიბილეიშვილი, საქართველოს განათლების აკადემიის აკადემიკოსი.
mediko
cira maswavlebelo cven aucileblad avasrulebt tqvens ocnebas da skolistvis sachiro saqmes gavaketebt.cven iseti direqtori gvkavs rom aucileblad dagikacshirdebaT, darwmunebuli xom xart rom me romvkofilikavi mashin organizatori amas ase atr davtovrbdi. Zalian did gonisZiebas gavakeTebT da muzeumsac ra tqma unada tkventan ertad--pativiscemit medea cincaZe.gkocniT
Osiko
ქალბატონო ცირა,დიდი მადლობა ამ ბეწყინვალე ბლოგისთვის, სოციალურ ქსელ-facebook-ში არსებობს #2 საშუალო სკოლის გვერდი, სადაც გაწევრიანებულია უამრავი ყოფილი თუ ახლანდელი მოსწავლე,კარგი იქნება თუ ნახავთ.
asmati
დიდი მადლობა, ნაშრომისთვის, შემთხვევით წავაწყდი თქვენს ნაშრომს,ამის უკან დგას თქვენი დიდი სიყვარული, ერთგულება თქვენი პროფესიისადმი, ღმერთმა უმრავლოს ერთგული ხალხი ქვეყანასა და ჩვენს საქმეს, თაობები ეზიარებიან ამ სკოლის ისტორიას თქვენი ნაშრომის მიხედვით.
გ მ ა დ ლ ო ბ თ.
აჭარის ა.რ.უმაღლესი საბჭოს
განათლების,მეცნიერების,კულტურისა და სპორტის კომისიის თავჯდომარე
ასმათ დიასამიძე
Gizo
ინტერნეტში გავეცანი ცირა ბექაიას ფრიად საყურადღებო ნაშრომს.
უნდა ავღნიშნო, რომ იგი მოიცავს მეტად საინტერესო ბევრ უცნობ მასალას.
მასში იგრძნობა პედაგოგის ინტუიცია, ალღო და კვლევის საოცარი უნარი, რითაც ნაშრომში დადგენილია პედაგოგიკის ისტორიის ბევრი მნიშვნელოვანი ფაქტი და მოვლენა.
ნაშრომი იმითაც არის საინტერესო, რომ იგი დაწერილია დიდი სიყვარულით პედაგოგიური საქმიანობისადმი, პდაგოგებისადმი.
ეს კი ავსებს იმ სიცარიელეს, რომელიც ამ სფეროში გვაქვს. დიდია პედაგოგის ღვაწლი, ყოველდღიური ზრუნვა და შრომა, რომელიც საჭიროებს თანადფგომას, ყურადღებას სითბოს და არდავიწყებას.
ამ მხრივ ნაშრომი ნამდვილად საყურადღებო და ფრიად მნიშვნელოვანია.
განსაკუთრებით სითბო ჩამეღვარა გულში ჩემი უძვირფასესი ლექტორის კონა გიგინეიშვილის ხსენებით.
წარმომიდგენია როგორი იქნებოდა სკოლა სადაც კონა გიგინეიშვილი ასწავლიდა. ამისთვისაც დიდი მადლობა თქვენ.
გიზო ჭელიძე.
ქართული ლიტერატურის ისტორიის უფროსი მეცნიერ თანამშრომელი, პროფესორი, მეცნიერებათა დოქტორი. ღირსების ორდენიოს კავალერი.
2010წლის თებერვალი
piso
Zalian magari namushevaria, cavikitxe da ragacnairi ganckoba damitova; cremlis, gimilis da sixarulis morevSi CaviZire. gaixaret magrad miyvarxart.. mec am didebuli skolis moswavle viyavi
სკოლა 1909-1918
ვიცოდი რომ, სკოლა დაარსდა 1904 წელს რასაც, ადასტურებდა შენობის თავზე წარწერა. არავინ იცოდა, ვინ ააშენა და ვინ იყო მისი პირველი დირექტორი.
ბაბუასგან კი ვიცოდი, ამ შენობაში ქალთა გიმნაზია იყო და სწავლება მხოლოდ რუსულ ენაზე მიმდინარეობდა. მაგ სკოლის ასაშენებლად, ბაბუა მეუბნებოდა, `ასი მანათი~ ოქრო მაქვს გადახდილიო. ვაჟთა გიმნაზია რომ ავაშენებინეთ, მამიდათქვენებსაც ხომ უნდოდათ სწავლაო.
ამ მონაყოლმა უფრო დამაინტერეს, და ხშირად ვეკითხებოდი უფროსი თაობის ხალხს, თუ რამე იცოდნენ ამ სკოლის შესახებ. ყველა მეუბნებოდა, ომის მერე ყველაფერი დაიკარგაო.
1983 წლის 14 ოქტომბერს გაზეთ „საბჭოთა აჭარა“-ში დაიბეჭდა დოცენტ იროდიონ ერემეიშვილის სტატია „ძეგლების ქომქგი“. მასში მოთხრობილი იყო ვინმე ი.ი.სტოიანოვზე რომელსაც ქუთაისში ბევრი რამე გაუკეთებია, განსაკუთრებით, ბაგრატს ტაძრის გადარჩენაში ლომის წილი მისი არისო. სტატიაში ერთ წინადადებაში ეწერა, რომ ეს სტოიანოვი ბათუმში გიმნაზიის დირექტორიც კი ყოფილა. ამან განსაკუთრებით დამაინტერესა და დავიწყე ძებნა.
ვერსად მივაგენი სტოიანოვის გვარს ბათუმში. დავით კლდიაშვილის წიგნში `ჩემი ცხოვრების გზა~ ყველაფერი ბათუმზეა, მხოლოდ ერთი წინადადებაა `სტოიანოვს მაშინ ბათუმში ყველაზე მეტი მიწები ჰქონდაო~. მოხუცი ქალებისგან გავიგე, რევოლუციამდე ბათუმში ერთი ოჯახი იყო სტოიანოვებისა, რომლებსაც ორი ქალიშვილი ყავდათო, შემდეგ კი სოხუმში გადავიდნენო.
სოხუმშიც ვეძებე და ვერ მივაგენი. შავ ზღვაში კი ახლაც დადის გემი „ძმები სტოიანოვები“. დავიწყე არქივში ძებნა და მივაგენი იმ პირთა სიას, ვინც სკოლის შენობის ასაშენებლად ფული გადაიხადა. მასში ჩემი ბაბუაც არის.საინტერესოა ის ვითარება, რამაც წამოჭრა ბათუმში ქალთა გიმნაზიის გახსნის საკითხი.
გიმნაზიაში სწავლება რუსულ ენაზე წარმოებდა იმ პროგრამით, რომლითაც რუსულ ენას სწავლობდა ბათუმის ვაჟთა კლასიკური გიმნაზია. რადგანაც გიმნაზიისათვის რუსული ენა მშობლიური იყო, ბუნებრივია, ყველა საგნის სწავლება მხოლოდ ამ ენაზე წარმოებდა.
გიმნაზიის დაარსების პირველ ხანებში სხვადასხვა ეროვნების მოსწავლეები უმცირესობას წარმოადგენდნენ. მათი გიმნაზიაში ყოფნა თითქმის შეუმჩნეველი იყო. მხოლოდ 1904-06 წლებში და შემდგომ წლებში გიმნაზიელთა 40%-ს არარუსი წარმოშობის ახალგაზრდები შეადგენდნენ. მათ თავის მშობლიურ ენაზე (ქართული) აზროვნება და სწავლა სასტიკად ეკრძალებოდათ. ამიტომ იზეპირებდნენ გრამატიკულ წესებს, ლექსებს, მოთხრობებს, რომელთა შინაარსი, უმეტეს შემთხვევაში, მათთვის უცხო იყო.
ქართველი მოწინავე ინტელიგენტები: ი. ჭავჭავაძე, აკ. წერეთელი, ი. გოგებაშვილი, ნ. ნიკოლაძე მოითხოვდნენ სწავლებას მხოლოდ მშობლიურ ენაზე.
„ბავშვმა თავდაპირველად თავის დედაენაზე უნდა გაიხსნას გონება და უცხო ენის სწავლებას მხოლოდ მაშინ მოჰკიდოს ხელი, როცა თავის დედაენაზე საკმაოდ გაწვრთნილი იქნება“ (ი. ჭავჭავაძე).
გიმნაზიის ხელმძღვანელობა და თვით რუსული ენის მასწავლებლები ამ საგნის ცოდნის დაბალ დონეს ხსნიდნენ საათების (გაკვეთილების) სიმცირითაც, არარუსი მოსწავლეების განვითარების დაბალი დონითაც და მიმართავდნენ სასტიკ სიმკაცრეს სწავლების პროცესში.
_ „გვსჯიდნენ, თუ ქართულად დავილაპარაკებდით.
_ ქართულს, მგონი, არც გვასწავლიდნენ.
_ მხოლოდ საღმრთო რჯულს ვსწავლობდით ქართულად“.
გიმნაზიის კურსდამთევრებულთა მონათხრობიდან (ყველა ძალიან ხნიერია).
საარქივო მასალებიდან კი: თოთიბაძეს (მღვდელი) კვირაში მხოლოდ ერთი გაკვეთილი ჰქონდა, ისიც მეოთხე (დამამთავრებელ) კლასში. (ამ მღვდლის შთამომავლები ამჟამად ცხოვრობენ პუშკინის ქუჩაზე და აქვთ მშვენიერი მასალა დიდ ბაბუაზე).
1900 წ. სექტემბერში გიმნაზიაში ჩაირიცხა 150 მოსწავლე და გაიხსნა 5 კლასი.
I _ 36 მოსწ.
II _ 38 მოსწ.
III _ 28 მოსწ.
IV _ 26 მოსწ.
მოსამზადებელში _ 24 მოსწ.
ხელს აწერს: _ За начальницу – Ральцевич.
Начальница попечительного совета – госпожа Тиблень Надежда Николаевна.
შემდგომ ეს გვარი არსად მოიხსენება.
ერთი წლის შემდეგ დაშვებულია ებრაელთა შვილების მიღებაც.
არქივიდან:ფონდი #11, არქ. #2, И-11
1900 წ. 28 სექტემბერიპედსაბჭოს მდივნად აირჩიეს ჩოგოშვილი.
პედსაბჭოს შემადგენლობა: ტ. მობილოვა, მ. სალამბეკოვა, დ. მიშჩენკო, ბოგოსლოვსკი.
გვ. 2
რუსული ენის მასწავლებელი დ. ტ. მიშჩენკო.მათემატიკის _ ტ. ი. ლუბიშევა.
გეოგრაფიის _ ნ. მ. სენიტრენნიკოვი.
ისტორიის _ კ. დ. მაჭავარიანი.
სუფთა წერის _ დ. ტ. მიშჩენკო.
გერმანულის _ ე. ა. არიოლდი.
ფრანგულის _ ა. ი. როსსეტი.
ხატვის _ ა. ა. ბერიოსოვ-ბერიადი.
მოსამზადებელი კლ. მასწ. _ მ. მ. სადამბეკოვა.
1900 წ. 25 სექტემბერი.
დირექტორის ნაცვლად ხელს აწერს ალ. რალცევიჩი.გვ. 1.
1901 წელს მასწავლებელთა რაოდენობა 30-ია. მოსწავლეების: _ რუსი 70; ქართველი 49; სომეხი 25; თათარი 1; სხვა ეროვნების 33. / 188.
დაარსების დღიდან (1900 წლიდან დღემდე ე. ი. 2008 წლამდე) სკოლას ხშირად ეცვლებოდა სახელი.
1) 1900 წ.-1921 წ. _ ბათუმის ქალთა გიმნაზია.
2) 1921-1922 წ. _ ბათუმის მეორე საფეხურის სკოლა (ჰუმანიტარული).
3) 1924 წ. _ შვიდწლედი.
4) 1934 წ. _ შვიდწლედი გადაკეთდა საშუალოდ.
5) 1934 წ. _ დაერქვა ბათუმის #4 საშ. სკოლა და მიენიჭა ვ. ი. ლენინის სახელი.
6) გადაკეთდა ლენინის სახ. ვაჟთა #2 საშ. სკოლად.
7) 1949 წ. _ ეწოდა #1 საშ. სკოლა.
8) 1966 წ. _ ვ. ი. ლენინის სახ. საშუალო ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლაა.
9) 1980 წ. _ ბათუმის ვ. ი. ლენინის სახ. #1 საშ. სკოლა.
10) 1991 წ. _ ბათუმის დ. აღმაშენებლის სახ. #2 საშ. სკოლა.
11) 2001 წ. _ ბათუმის დ. აღმაშენებლის სახ. გიმნაზია.
12) 2004 წ. _ ბათუმის #2 საშ. სკოლა (შეუერთდა ელემენტ. სკოლა).
13) 2005 წ. _ ბათუმის #2 საჯარო სკოლა.
სკოლამ მეტად საინტერესო პერიოდი განვლო: საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარებამდე, ე.ი. 1921 წლამდე; ძნელად სახსენებელი 1937 წ.; სამამულო ომის და ომისშემდგომი პერიოდი.
გიმნაზიის არსებობის ძირითად წყაროს სწავლის ქირა წარმოადგენდა. თითოეული მოსწავლე სწავლის ქირას წელიწადში 60 მანეთს იხდიდა და ცეკვისთვის ცალკე 5 მანეთს (ცეკვა აუცილებელი იყო). წელიწადში, ამ გზით, გიმნაზიის შემოსავალი 1.400 მანეთი იყო. სხვა გზა იყო შემოწირულობები (მაგ. 1915 წ. ეს თანხა 210 მან. იყო).
ეს თანხა ყოველწლიურად იზრდებოდა.
გიმნაზიის მიზანი იყო ადგილობრივი და ახლომდებარე რაიონების მკვიდრ მცხოვრებთა ქალიშვილების აღზრდა. მათთვის აუცილებელი, საჭირო განათლების მიცემა.
სწავლა იწყებოდა 1 სექტემბერს, მთავრდებოდა ივნისის შუა რიცხვებში, მაშინ ხდებოდა ატესტატების გაცემაც.
1902 წ. სასწ. წლის მეცადინეობის დამთავრების ვადა შეიცვალა განათლების სამინისტროს სპეციალური მიმართვის საფუძველზე.
გამოსაშვებ კლასებში მეცადინეობა წყდებოდა 11 მაისს, სხვა კლასებში _ 30 მაისს. გაუქმდა კლასიდან კლასში გადასაყვანი გამოცდები. მოსწავლეთა გადაყვანა კლასიდან კლასში წლიური ნიშნების მიხედვით ხდებოდა (ფ. 11 ს. 10. გვ. 12, 13).
1904 წ. გიმნაზიის სამეცადინეო ცხრილში მათემატიკა დაყოფილი იყო საგნებად: ალგებრა, გეომეტრია. საკლასო ჟურნალის მიხედვით შეფასების ნიშნებია: `2~, `3~, `4~, `5~. 1909 წ. 15 მაისის დადგენილებით ხელგარჯილობაში არადამაკმაყოფილებელი წლიური ნიშნის მიღების შემთხვევაში მოსწავლე დატოვებული უნდა ყოფილიყო იმავე კლასში. (მაქვს საქარგავი თარგი. აწერია 1904 წ. საკმაოდ რთული, მაგრამ მეტად საინტერესო).
1. სტოიანოვი ალექსანდრე ილიას ძე 1900წ. (ნახსენებია ნადეჟდა ნიკოლოზის ას. ტიბლენიც 1901 წ. 20/I)
2. სახაროვა ელენე (ლავინია) ივანეს ას. 1902 წ. 20/I.
3. ქინქლაძე დანიელი 1920 წ. 4/X.
4. ჯაფარიძე ნ. 1922 წ.
5. ივანოვი გრიგოლი 1925 წ.
6. ჯაყელი ნიკო 1928/29 წ.
7. ფერაძე ირაკლი (ზოგან ილია) 1929-30 წ.წ.
8. ღლონტი ირაკლი 1934 წ. მოადგილე ალ. ქათამაძე.
9. გორგაძე გრიგოლი 1934 წ. 7/IX; მოადგილე ქ. ვასაძე.
10. ჟღენტი პ. 1936.
11. ქარუმიძე სიმონი 1936; მოადგილე თემელ ბეჟანიძე.
12. ბეჟანიძე თ. 1937 29/VI.
13. ნიჟარაძე ნ. 1937 წ. 13/VIII.
14. ვასაძე ქსენია _ მოადგილე კალე ბოლქვაძე.
15. ლორთქიფანიძე გრიგოლ ალექსანდრეს ძე 1939-40 წ.წ. მოადგილე თ. კვაჭაძე.
16. კვაჭაძე თამარ _ მოადგილე ა. დარჩია.
17. ხინიკაძე ხუსეინ სულეიმანის ძე _ მოადგილე ა. დარჩია.
18. მდივანი სევერიანი 1942 წ.
19. ნიჟარაძე შუქრი იზეთის ძე 1944 წ. მოადგილე ნ. ინწკირველი.
20. ახვლედიანი ოსმან აბდულის ძე 1946 წ.
21. მახარაძე ოსმან ნურის ძე 1948 წ. 23/VIII.
22. მახარაძე დავითი 1949 წ. 20/IV.
23. თალაკვაძე ვლადიმერი 1950-51 სასწ. წ.
24. დარჩია ალ. 1952 წ.
25. დიასამიძე ი. 1952 წ. 25/VIII.
26. სანიკიძე ვლადიმერი 1952 წ. 22/X.
27. მახარაძე დურსუნი 1954 წ. სასწ. ნაწ. გამგე ვასო ჩახვაძე.
28. კომახიძე ზია 1976 წ.-1982 წ. სასწ. ნაწ. გამგე ნ. მახაჭაძე.
29. შარაძე ციალა შოთას ასული 1982 წ. 11/III-1991 წ. 10/IX.
30. ჭანტურაია ლერი 1991 წ. 23/IX-1994 წ. 1/IV.
31. დუმბაძე მამია 1994 წ.-2004 წ. მარტამდე.
32. ყურშუბაძე ეთერი ვაჟას ას. 2005 წ. 18/II-2005 წ. 23/VIII.
33. ფაღავა ნანა 2005 წ.-2006 წ. 1/III.
34. თებიძე სულიკო 2006 წ. 17/III-2006 წ. 8/IX.
35. ახალაძე ნანა 2006 წ. 8/IX-2007 წ. 22/X.
36. კალანდარიშვილი ომარი 2007 წ. 23/X.
37. აბაშიძე მარიზა 2007 წ.
(ბრძანებები დირექტორების დანიშვნა-განთავისუფლებაზე ინახება ავტორთან. ზოგიერთი დირექტორის განთავისუფლების მიზეზი კურიოზული და სასაცილოა).
მოისმინეს პედაგოგიური საბჭოს თავმჯდომარის მოხსენება გიმნაზიის მოსწავლეებისათვის ჯილდოდ ნ. ვ. გოგოლის ნაწარმოებების კრებულის გადაცემა в день чествования его памяти.
მე-5 კლასიდან 7 მოსწავლეს
მე-4 კლ _ 8-ს
მე-3 კლ. _ 3-ს
მე-2 კლ. _ 2-ს. აღნიშნულია, რომ ეს მოსწავლეები ძალიან კარგად იქცევიან და კარგადაც სწალობენ.
არქივში შემონახულია
სკოლის ისტორია 1918-1941 წლებში
სიით სულ 287 მოსწავლეა. მათში რამდენიმე ნაცნობი გვარია: ბაბილინა ხაინდრავა (ჩვენი სკოლის მასწავლებლის ელიკო ქუთათელაძის დედა), თამარა და ლუდმილა ბექაიები _ მამიდაჩემები; პელაგია და ქეთევან საბახტარაშვილები.
აქვე არის დირექტორ ლ. სახაროვას ბიოგრაფიაც. დაბადებულა 1865 წ. პეტროგრადში. დაუმთავრებია ქერჩის ქალთა გიმნაზიის 7 კლასის მთელი კურსი ოქროს მედლით, შემდეგ ამავე სასწავლებლის დამატებითი კურსი და მიუღია წოდება домашней наставницы.
ცნობებია სხვა მასწავლებლებზეც. უმეტესობას განათლება რუსეთის სხვადასხვა ქალაქებში ჰქონია მიღებული.
ფონდი 122/313
1926/27 წ.წ.
მასწავლებლები: ჟორჟოლიანი, ნ. ცინცაძე, გიორგი ჩხაიძე, არჩილ ჭელიძე, ბეგიაშვილი, ლუარსაბ ანთაძე, ნიკიფორე გეგელია, მ. მითაიშვილი, ნინა კაკაბაძე, მუჯირი.
ფონდი 122/313.
10-ა კლასის ხელმძღვანელი ი. გვარჯალაძე.
ხუთი მე-5 კლასია. ხელმძღვანელები: ხოფერია, ცინცაძე, დადიანი.
ოთხი მე-6 კლ. ხელმძღვანელები: თ. ხომერიკი, მ. მითაიშვილი, ირ. აფხაზავა, ნ. ჟორჟოლიანი.
სხვა კლ. დამრიგებლებიცაა: ნ. მუჯირი, ლ. ანთაძე, ვ. ქავჟარაძე, ა. ჩიხლაძე, ი. გელაშვილი, გრ. ჭყონია, გიორხელიძე.
1929 წ. უსწავლია საქ. დამსახ. ექიმ ტ. გეგენავას, კ. გეგენავას, ლ. უკლებას (საოლქო კომ. მეორე მდივანი), ჯანიკაშვილ ილიას (ომში დაიღუპა), სირაძე შოთას (გამომცემლობა `ცოდნა~-ს სწავლული მდივანი), ქეთო ალასანიას (უნივერსიტეტის ლექტორი), ქიქავა როსტომს (ონკოლოგ. საავადმყოფოს მთავარი ექიმი), სალიხ აბაშიძეს (ინფექც. საავადმყოფოს მთავარი ექიმი), ოთარ ფარეიშვილს (ბათუმის პედ. ინსტიტუტის ლექტორი), სოსო ჩხაიძეს (სტომატოლოგიური პოლიკლინიკის მთ. ექიმი), აფაქიძე ვალიკოს (ექიმი, მუშაობდა მოსკოვში), ზინაიდა აფაქიძეს (თამბაქოს ქარხნის დირექტორი).
1934 წ. მასწავლებელთა სიაა:
1. კაკაბაძე ნინა
2. ნაჭყეპია ნინო
3. ქიქავა რადიე
4. ხალვაში ხაჯიე
5. ებრალიძე პატკუ
6. ჭედია ლუბა
7. იმნაიშვილი ანეტა
8. მესხია მარიამ
9. წივწივაძე ნადეჟდა
10. თვალაძე მარიამი
11. მჟავანაძე ბიქტორი
12. ხომერიკი თამარ
13. ფირცხალავა მარიამ
14. ფირცხალავა ლიდა
15. ჩხაიძე თამარ
16. ჭანტურია მელო
17. ჭანიშვილი ქსენია
18. ბენძენაძე ოლია
19. მჟავანაძე მატრონე
20. სარიშვილი თინა
21. ქორიძე ქსენია
22. ჯორბენაძე ვერა
23. ხომერიკი თეო
24. სოხაძე ანა
25. კაკაბაძე ნადეჟდა
26. ბოცვაძე ვახტანგ
27. მეფარიშვილი ლუბა
28. სიორიძე თამარ
29. წივწივაძე შუშანა
30. ვახტანგაძე ალექსანდრე
31. ბახტაძე მარიამ
32. კალანდარიშვილი მარიამ.
როგორც საარქივო მასალებიდან ჩანს, ამ მასწავლებლების დიდი ნაწილი შეთავსებით სხვადასხვა სკოლებშიც მუშაობდნენ.
1934/35 სასწ. წ. 7 სექტემბრიდან დირექტორად დანიშნულია გრიგოლ გორგაძე. მისი მოადგილეა ქსენია ვასაძე.
გრიგოლ გორგაძის პიროვნების შესახებ ბევრი რამ გავიგე: 37 წ. გადაუსახლებიათ. ორი ვაჟი ჰყოლია (ახლა ვერ მივაგენი). გორგაძე ყოფილა შესანიშნავი პიროვნება, სპეციალისტი, დირექტორი. განსაკუთრებით ყვარებიათ უფროსი კლასის ბიჭებს. მის დროს სკოლა ყოფილა მოწინავეთა რიგებში.
შემორჩენილია იმდროინდელ მასწავლებელთა სია:
1. მატრონა მჟავანაძე _ I კლ. მასწ.
2. ელენე წვერავა _ II კლ. მასწ.
3. მარიამ შარაძე _ IV კლ.
4. ქსენია ჟორდანია _ III კლ.
5. ავსოსი მებურიშვილი _ მათემატიკის
6. კონა გიგინეიშვილი _ ქართული ენის
7. ალ. ტუზოვა _ რუსული ენის
8. თამარა სიორიძე _ გერმანულის
9. გრიგოლ გოლეთიანი _ გეოგრაფია-ბიოლოგიის კაბინეტის გამგე
10. პროკოფი მამეიშვილი _ გეოგრაფიის
11. მიხეილ მითაიშვილი _ ისტორიის
12. პარმენ ჯინჭარაძე _ პარტ.ისტორიის
13. სილოვან დადუნაშვილი _ ფიზიკის
14. შალვა ესებუა _ ქიმიის
15. მარგო პოლონიკაშვილი _ ხატვის
16. ლუდვიგ ფირცხალავა _ ხაზვის
17. ალ. ვახტანგაძე _ შრომის
18. ევტიხი პაიჭაძე _ შრომის
19. იაკობ გრძელიშვილი _ სამხედრო
20. ეუბ საკანდელიძე _ ფიზკულტ.
21. არტემ მარგალიტაძე _ მათემატიკა, ფიზიკა, ასტრონომია
22. ქეთო ცხომელიძე _ ბიოლოგიის
23. ალ. ფარცხალაძე (შემდგომში მუსიკალური სკოლის დირექტორი) _ სიმღერის
24. გ. გელეიშვილი _ პედოლოგი
25. კოტე ჯინჭარაძე _ მუსიკის
26. დავით კორძაია _ სკოლის ბუხჰალტერი
27. ტერენტი ხავთასი _ სასულე ორკესტრის ხელმძღვანელი
28. ანგელინა ბორჩხაძე _ საქმის მწარმოებელი
1936 წ. _ დირექტორი ს. ქარუმიძეა. მოადგილეები: თემელა ბეჟანიძე, გრ. გოლეთიანი.
ბათუმში ს. ქარუმიძეზე ვერაფერი მოვიპოვე. არქივში, ბათუმისა და თბილისის ტელეფონების წიგნებშიც ეს გვარი თითქოს სპეციალურად არის ამოშლილი. არავინ არაფერი იცის. და უცბად სასწაული: ექ. გინეკოლოგი მემნუნე უსტიაშვილი მიყვება: ძალიან კარგად მახსოვს, ჩვენი დირექტორი იყო. ოჯახი თბილისში ცხოვრობდა. 37 წ. დააპატიმრესო. იყო დაბალი, მსუქანი და ძალიან სანდომიანი შესახედავი. ასწავლიდა გერმანულს. სტუდენტობის დროს ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში წაგვიყვანეს პრაქტიკაზე. იქ ეზოში ბევრი ავადმყოფი იყო. მათში მე ჩვენი დირექტორი ვიცანი. მისკენ გავიწიე, მაგრამ მან ძალიან ფრთხილად თითი მიიდო ტუჩთან _ გაჩუმდიო. ძალიან გამიკვირდა. მერე, როცა ბათუმში დავბრუნდი ახლობლებმა მითხრეს, 37-ში დააბრალეს რაღაცა და ნერვიულობით ფსიქიატრიულში მოხვდაო. შემდეგ მასწავლებლებმა _ ნინა კაკაბაძემ, ფარცხალაძემ, მ. ჩიტაიშვილმა, ბ. დადუნაშვილმა მითხრეს _ მგონი საავადმყოფოში დახვრიტესო.
მ. უსტიაშვილის მონაყოლიდან:
მასწავლიდნენ ისეთი დიდი მასწავლებლები, როგორებიც იყვნენ: კონა გიგინეიშვილი, მ. ჩიტაიშვილი, ა. ტუზოვა, ცხომელიძე, ქარუმიძე, ნ. კაკაბაძე. წარჩინებული სწავლისთვის მე და ოთარ გოცირიძე (მოსკოვში მოღვაწეობდა) 100 მან. დაგვაჯილდოვეს. ეს მაშინ ძალიან დიდი ფული იყო. ჩხიკვიშვილები _ დათო და ირაკლი (დათო საქ. განათლების მინისტრი იყო) ჩემთან სწავლობდნენ.
1937 წლის რეპრესიებს შეეწირა ამ სკოლის კიდევ ერთი დირექტორი _ ირაკლი ღლონტი. მასზეც ვერაფერი გავიგე. ამბობდნენ გაგვიგია, რომ ძალიან მაგარი დირექტორი იყოო. ისიც გავიგე, სად ცხოვრობდა, მაგრამ თითქოს ახლაც ეშინოდათ, არავინ მასზე არაფერი არ იცოდა. მერე დავიწყე თბილისში ძებნა. ღლონტების 80 ოჯახში დავრეკე. არავინ არაფერი იცოდა. ყველანაირი იმედი რომ დავკარგე, სწორედ მაშინ მივაგენი. ჩემს შვილ ზაზასთან თბილისში მოვიდნენ მისი რაგბისტი მეგობრები. ლაპარაკში გავიგე, რომ ერთ-ერთი ირაკლი ღლონტი იყო. გაოცება რომ გამოვხატე და მოვუყევი ჩემი გასაჭირი, მან გაიცინა: ცირა დეიდა, მაგ ირაკლის პატივსაცემად დამარქვეს მეც ირაკლიო. იგი ჩემი ბაბუას ძმა ყოფილა და მთელი ოჯახი 1937 წელს ამოუწყვეტიათო. სახლში მხოლოდ პატარა სურათი (ისიც ჩუმად) გვაქვს და ხელჯოხი წარწერით: „6ბ კლასის მოსწავლეებისაგან საყვარელ ირაკლი მასწავლებელს 1925 წ.! “მან სურათიც და ჯოხიც მომიტანა. ახლა ორთავე ჩემთან დარჩება, სანამ სკოლაში მუზეუმი გაიხსნება.
სამამულო ომის წლები
ამ გამოშვების მოსწავლეებმა ატესტატი მიიღეს 1941 წლის 22 ივნისს, სამამულო ომის გამოცხადების დღეს.თითქმის ყველა იბრძოდა დიდ სამამულო ომში. მათ შორის კუკულაძე, ჯაველიძე, გოგოძე. დაიღუპნენ: ბორის დოლიძე, ჯიბლაძე, ვოვა ჯორბენაძე. მათ შეიძლება "ღიმილის ბიჭები" ვუწოდოთ.
ამ კლასში სწავლობდნენ:
1. ნოდარ ალანია _ ფილოლოგი, ლიტერატურის ინსტიტუტის მეცნიერ-თანამშრომელი, მეცნიერებათა დოქტორი
2. მიხეილ ხვინგია _ აკადემიკოსი, ტექნიკურ მეცნიერებათა დოქტორი. მისი ძმაც ამ სკოლაში სწავლობდა: ლეო ხვინგია _ სკოლა დაამთავრა 1943 წელს.
3. ვაჟა ჩხაიძე _ ექიმი, საქართველოს სისხლის გადასხმის ინსტიტუტის უცვლელი მთავარი ექიმი. დიდი ხანი არ არის, რაც გარდაიცვალა. მისი ძმა _ რეზო ჩხაიძემ (უფროსი 2 წლით) დაამთავრა სასოფლო-სამეურნეო ინსტიტუტი. იყო ტექნოლოგი. სამამულო ომის დროს იყო ავია გამანადგურებელი მფრინავი. მასზე ძალიან ბევრი იწერებოდა გაზეთებში.
4. გალაქტიონ სიხარულიძე (კუსა) _ ფილოლოგი, პედაგოგოიურ მეცნიერებათა დოქტორი.
5. მამია კუკულაძე _ ტექნოლოგი.
6. გივი გორდეზიანი (სწავლობდა თსუ-ში იურიდიულ ფაკულტეტზე)
7. გივი ჭანიშვილი _ პედაგოგიურ მეცნიერებათა კანდიდატი
8. ჟორა გოგოძე _ ინჟინერი.
9. ლარისა ქიქოძე _ ექიმი
10. ლილი ჩიგოგიძე _ ექიმი
11. დოდო ქინქლაძე _ პედაგოგი
12. ლეილა ნადარეიშვილი _ ინჟინერი, არქიტექტორი.
13. ნინა ვასაძე _ ექიმი
14. თეიმურაზ ხავთასი
15. ალექსანდრე (შურა) ჯაველიძე _ არქიტექტორი
16. მერი ბორჩხაძე _ პედაგოგი და სხვები.
ზემოთ ჩამოთვლილი კლასელებისაგან ამჟამად ცოცხალია სიხარულიძე კუსა, ქიქოძე ლარისა, ბორჩხაძე მერი.
ამ კლასის მასწავლებლები იყვნენ ნული კლასიდან: იმნაძე ელენე და ლოლუა მარო. შემდეგ კლასებში: კვაჭაძე თამარ, გიგინეიშვილი კონა, კასრაძე ვიქტორი, ალექსანდრა ტუზოვა, სიორიძე თამარ, ცხომელიძე ქეთო, ბარქაია თამარ, ლორთქიფანიძე გრიშა (დირექტორი). წინა კლასებში მათთან სწავლობდნენ ძმები ბიჭუნა და ვალიკო კანდელაკები, დავით და ირაკლი ჩხიკვიშვილები, ბიჭიკო ცინცაძე (კალისტრატე ცინცაძის შვილიშვილი), გენო მგალობლიშვილი, როსტომ ქიქავა, ლევან აბაშიძე, ოთარ გოცირიძე და სხვები.
მომდევნო კლასში 1942 წლის კურსდამთავრებულები იყვნენ: თავბერიძე ნოდარ, არობელიძე გოგი, ნემსაძე ოთარ, გორგაძე თემურ, ფარცხალაძე მერაბ, იორაშვილი ნანული, ჩხატარაშვილი ლილი (ნუნუს და), ეთერ მელაძე, დარჩია ნუნუ, ბარაბაძე ნუნუ, ორჯონიკიძე დიანა და სხვები.
1943 წლის კურსდამთავრებულები იყვნენ: იორაშვილი კოტე, კვახაძე ნელი, ჭიჭინაძე ჟალე, კახეთელიძე ნათელა, გრიგოლია ლარისა, კუხიანიძე ჯანიკო, ბერძენიშვილი ლენა.
1944 წელს სკოლა გაიყო ქალთა და ვაჟთა სკოლებად. გოგონების ნაწილი გადაიყვანეს #1 ქალთა სკოლაში (შაუმიანის ქუჩაზე), ხოლო ნაწილი _ #2 ქალთა სკოლაში (პუშკინის ქუჩაზე). ჯინჭარაძის ქუჩაზე (ყოფილი გურიის შესახვევი) ყოფილ #4-ე სკოლას ეწოდა #1 ვაჟთა სკოლა.
1945 წ. (ომის დამთავრების წელს) იყო #1 ვაჟთა სკოლის მეორე გამოშვება. აქ იყვნენ: გივი ჯინჭარაძე, კოკა ჭავჭანიძე, დიმიტრი (ხუტუ) ბაძგარაძე, ნოდარ სიხარულიძე, ფუსო (კარლემ) ცინცაძე, ალიოშა გრიგოლია, ტრისტან სიხარულიძე, ოთარ კაჭახიძე, ნოდარ სვანიძე, იური დვალი, ოთარ მიქაძე, იური ცინცაბაძე, ჭუკა (ედუარდი) ჯოჯუა, კუკური მეფარიშვილი, ვახტანგ ქაშიბაძე, კოკა ჭავჭანიძემ და იური დვალმა სკოლა ოქროს მედალზე დაამთავრეს.
1941 წლის გამოშვების მოსწავლეთა უმეტესობა ეწეოდა შემოქმედებით ცხოვრებას (განსაკუთრებით ვაჟები). ნოდარ ალანია იყო ბრწყოინვალე ფილოლოგი. შურა ჯაველიძემ სკოლის პეწრიოდში დაწერსა პიესა ”დაუთ”, რომელიც დაიდგა მასწავლებელთა სახლის სცენაზე. აგრეთვე პიესა ”გარიჟრაჟზე”. მის სამწერლო (დრამატურგიულ) მოღვაწეობას ხელი შეუშალა სამამულო ომმა. ომიდან დაბრუნებულმა გადაწყვიტა, გამხდარიყო არქიტექტორი. ეს კი განაპირობა არქიტექტორ, საბჭოთა კავშირის გმირის ირაკლი ციციშვილის მიერ ომში ბრძოლის დროს მტრის მიერ აფეთქებული ხიდის ორ დღეში აშენებამ.
ეს ცნობები 2009 წლის აგვისტოში მომაწოდა შურა ჯაველიძის დამ _ ქეთინო ჯაველიძემ. იგი ჩვენს სკოლაში დაწყებით კლასებში სწავლობდა და მას ასწავლიდნენ თურმე მატრონა მჟავანაძე, იულია გეგია, ბაბო ლორთქიფანიძე.
მასთან ერთად სწავლობდნენ: ინასარიძე მარგო, ვასაძე გივი, ზინა გეგუჩაძე, ჟორა დოხნაძე, სოსო მიქელთაძე, ნოდარი სვანიძე, ფხაკაძე ლილი, ახობაძე ეთერი, ჯაყელი თალიკო (კახა თარგამაძის დედა), მაყვალა ტუღუში, კაჭახიძე ოთარი, ნათელა კვაშალი, დარეჯან მეგრელიძე, იური კანდელაკი, ეთერი ბერძენიშვილი, თინა სარჯველაძე, მერი საჯაია, მერი ცხოიძე (ნოდარ დუმბაძის მუზა), მეოთხე კლასიდან მერი გადაიყვანეს სოფ. ხიდისთავში, სადაც იზრდებოდა ნოდარ დუმბაძესთან ერთად.
ამ კლასელებზე სურათები მომაწოდა ვაჟა ჩხაიძის მეუღლემ _ ჯავახაძე ნანულიმ (ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი)
1941 წლის კურსდამთავრებულები ნულ კლასში. ხელმძღვანელი მარო ლოლუა საქართველოს დამსახურებული მასწავლებელი
1941 წლის კურსდამთავრებულები 10-ე კლასში. I რიგი: ?, ნადია კანაპლია, დოდო ქინქლაძე, ეთერ ნიკოლაიშვილი, თალიკო სადრაძე. II რიგი: ბიოლოგიის მასწავლებელი დარეჯან ლომთათიძე, ლიტერატურის მასწავლებლები: ვიქტორ კასრაძე, მარია ბარქაია; გრიშა ლორთქიფანიძე _ ისტორიის მასწავლებელი, სკოლის დირექტორი, მათემატიკის მასწავლებელი _ თამარ კვაჭაძე, საქართველოს დამსახურებული მასწავლებელი; ფიზიკის მასწავლებელი _ ელენე მჟავანაძე; III რიგი: მამია კუკულაძე, ვლადიმერ (ვოვა) ჯორბენაძე (კომკავშირის მდივანი) მანონი ხელაია, მერი ბორჩხაძე, ნინა ვასაძე, ლარისა ქიქოძე, ძაბული ხელაია; IV რიგი: ჟორა გოგოძე, გიორგი ჯიბლაძე, თემურ ხავთასი, ვაჟა ჩხაიძე, კუსა (გალაკტიონ) სიხარულიძე, შურა (ალექსანდრე) ჯაველიძე.
I რიგი: ?, მერი ბორჩხაძე, ბიოლოგიის მასწავლებელი დარეჯან ლომთათიძე, შურა ჯაველიძე, ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი, საქართველოს დამსახურებული მასწავლებელი _ თინა სიხარულიძე, ლილი ჩიგოგიძე, მათენმატიკის მასწავლებელი, საქართველოს დამსახურებული მასწავლებელი _ თამარ კვაჭაძე, მათემატიკის მასწავლებელი _ ლალიკა (ვლადიმერ) თალაკვაძე; II რიგი: ვაჟა ჩხაიძე, ქეთო ლალებაშვილი; III რიგი: მიშა ხვინგია, ლარისა ქიქოძე, ჯუკული გამსახურდია, კალანდაძე, თემურ ხავთასი, მარგო უგრეხელიძე, დოდო ქინქლაძე.
მოსწავლეები კლასის ხელმძღვანელთან _ თინა სიხარულიძესთან
სტუმრად მშობლიურ სკოლაში, 1971 წლის ოქტომბერი
მარცხნიდან მარჯვნივ: კუკური კაკაბაძე, სიკო (თემურ) ხავთასი, გივი გორდეზიანი, ვაჟა ჩხაიძე, რეზო მხეიძე, ლელიკო ქიქოძე, გივი ანთელავა, გივი კვაჭანტირაძე, გივი ფანცულაია
მოსწავლეების გარდა მასწავლებლებიც გაიწვიეს ჯარში. დირექტორი გრიშა ლორთქიფანიძე მოხალისედ წასულა. დირექტორად მისი მოადგილე ქსენია დარჩენილა. ლორთქიფანიძე დაჭრილი დაბრუნდა, მაგრამ ახალგაზრდა მასწავლებელი _ სასწავლო ნაწილის გამგე გრ. ხინიკაძე არ დაბრუნებულა ფრონტიდან.
ჯარში წასულა სკოლის ცეკვის მასწავლებელი საშა ჯიჯეიშვილი. ისიც და სხვა ბიჭებიც მატარებელზე მთელ სკოლას გაუცილებია.
ჩვენი სკოლადამთავრებული ნაჭყეპია გენერალი გახდა. კარლო კარკალაია _ მაიორი, ჩხაიძე რეზო (შემდგომში სოხუმის სასოფლო-სამეურნეო ინსტიტუტის რექტორი) გმირობაზე იყო წარდგენილი (საბუთები დაკარგულა).
ჩვენი ეზოდანაც (სკოლის წინ) პატარაია, გაბაშვილი, სულაქველიძე, მალაზონია არ დაბრუნებულან. დედები ტიროდნენ, უპალტოოდ როგორ გავუშვითო.
შემდეგ მალაზონიას მამამ პოეტმა ნესტორ მალაზონიამ შვილის ხსოვნას შესანიშნავი ლექსი უძღვნა _ „მოდიან შვილო ჯარისკაცები“.
16 წლის ვახტანგ ბერეჟიანი გაპარულა ფრონტზე, ტანკისტი ყოფილა, დაჭრილა, მოეწამლა სისხლი და ძალიან მძიმე მდგომარეობაში დაბრუნდა. მალე წამებით გარდაიცვალა.
სკოლაში გაძლიერებული სამხედრო სწავლება შემოიღეს. I სართულზე დერეფნის ბოლოში მარცხენა მხარეს პატარა ოთახში სამხედროებმა დააყენეს დანადგარები. ოთახი გაავსეს აირწინაღები (შემდეგ ეს ოთახი გავანთავისუფლე დანადგარებისგან და ჩემი რუსული ენის კაბინეტი იყო).
მასწავლებელი თამარა კვაჭაძის ნაამბობიდან: სრულიად ახალგაზრდა ვიყავი, როცა ლორთქიფანიძე ჯარში წაიყვანეს. სასწავლო ნაწილის გამგე ქ. სვანიძე დიპლომზე წავიდა. სკოლაში მე დავრჩი. აკანკალებული, ყოველ წუთს ვღებულობდი ფრონტიდან ჩვენი ბიჭების დაღუპვის ამბებს. ვალოდია სანიკიძე (შემდგომში ამავე სკოლის დირექტორი) მაშინ იყო საოლქო კომიტეტში კომკავშირის მდივანი. გამომიძახა და მაცნობა, სკოლა ნიღბებით გადარბენაზე უნდა წავიდეს მწვანე კონცხამდეო. მხოლოდ ბიჭები იყვნენ გამოძახებული. მშობლებმა გოგონებიც მოიყვანეს, ეგება თამარა მასწავლებელს გოგონებიც უნდაო. არც ერთი ბიჭი არ დაგვკლებია. დილით ქანცგაწყვეტილები დავბრუნდით.
თამარა კვაჭაძე. ბათუმში ყველა იცნობდა თამარა მასწავლებელს, საქ. დამსახურებულ მასწავლებელს, ლენინის ორდენოსანს. ყველა, ვისთვისაც მას უსწავლებია, დიდი სიყვარულით იგონებს: ყველას როგორ შეგვაყვარა მათემატიკა და, რაც მთავარია, მასწავლებლობაო. მისი ყველა გაკვეთილი ყოველთვის საინტერესო იყო. არ არსებობდა მისთვის სუსტი, უდისციპლინო მოსწავლე. იყო ძალიან მკაცრი და ძალიან მომთხოვნი. ატარებდა საქალაქო, საოლქო გაკვეთილებს, მეტად საინტერესო მათემატიკურ საღამოებს. მიუხედავად დიდი უბედურებისა (სამი შვილი გარდაეცვალა), სითბოსა და სიყვარულს გამოხატავდა თითოეული მოსწავლის მიმართ.
1982 წლით არის დათარიღებული მისი ყოფილი მოსწავლის მიხეილ ხვინგიას (ხვინგია მიხეილ ვლადიმერის ძე _ საქართველოს მეცნირებათა აკადემიის წევრ-კორესპოდენტი, ტექნიკის მეცნიერებათა პროფესორი, საქართველოს მეცნიერების დამსახურებული მოღვაწე) წიგნი „მექანიკური რხევების გამოყენებითი თეორიის საფუძვლები და მანქანათა დინამიკა“. „მორიდებით გჩუქნით ჩემო საყვარელო მასწავლებელო“ _ აწერია წიგნს. ასეთი წიგნები და საჩუქრები იქნება ომარ გვარიშვილის ოჯახშიც. იგი, ალბათ, არ დაიზარებს სკოლის მუზეუმისთვის პატივცემული და საყვარელი თამარა მასწავლებლის ნივთებს.
სკოლის ისტორია. ბოლო წლები.
სკოლა დღეს
ბათუმის #2 საჯარო სკოლა
დირექტორის მოადგილეები:
ა) ომარ კალანდარიშვილი
პედაგოგები:
ტექნიკური პერსონალი
1. გურამ ჯღარკავა, 2. მზევინარ ფარსენაძე, 3. შორენა დოლიძე, 4. გულიკო ბასილაძე, 5. აზა ვეკუა, 6. ჯულიეტა ხაბაძე, 7. ეთერ აბაშიძე, 8. ჟანა ახვლედიანი, 9. თინათინ ჩიკვაიძე, 10. ინგა დევაძე, 11. ქეთევან გათენაძე, 12. ვახტანგ კუნჭულია, 13. კარინე მკრტიჩიანი, 14. ალიონა სინელნიკოვა, 15. ლიანა შაინიძე, 16. მერი კუპრავა, 17. სილვა გრიგორიანი, 18. გულნაზი ყაჭეიშვილი, 19. თამილა შეყრაშვილი, 20. რუსუდან ანთიძე, 21. ნაზი ვარშანიძე, 22. ქეთევან ძნელაძე
მოსწავლეთა შორის:
1. საქართველოს ევროპისა და მსოფლიო ჩემპიონი ჭადრაკში სალომე მელია
სკოლის მუზეუმის ისტორია
დედას ჰქონდა ალბომები, სურათები, წერილები, ჩანახტები, მოსაწვევი ბარათები, მიძღვნილი სხვადასხვა ღონისძიებებისადმი. ყოველივე ამის ნახვა სიამოვნებას მგვრიდა.
მასწავლებელი ა. ტუზოვა, რომელიც მაშინ რუსულ ენას ასწავლიდა, 1954 წელს დედასთან (მარიამ კეჩხუაშვილთან) ყვებოდა _ მე ეს სკოლა მაქვს დამთავრებული, როცა ქალთა გიმნაზია იყოო . გვაჩვენებდა მის მაშინდელ სურათებს და გვიყვებოდა მასწავლებლებზე (დაახლოებით 19o4-1905 წლების შესახებ): _ ისეთი სისასტიკე, სიმკაცრე იყო სკოლაში, რომ ბუზის ხმას გაიგონებდითო. ხშირად იმართებოდა საღამოები, სადაც ნება გვქონდა მოვსულიყავით გამოსასვლელ ტანისამოსშიო. დირექტორი კი ისეთი გრძელი კაბებით დადიოდა, რომ ბავშვები მივყვებოდით უკან და კაბის კუდს ვუწევდითო. სურათები ტუზოვას პატარა ძველებურ ალბომებში ჰქონდა, ალბომები კი _ პატარა ზანდუკში.
მოყოლილიც და ნანახიც ძალიან მაინტერესებდა. მერე ბაბუამაც რომ თქვა, დედათქვენი სადაც მუშაობს, მაგ სკოლის აშენებისთვის „ასი მანათი ოქრო“ მაქვს გადახდილიო, მაშინ მაგ სკოლა ქალთა გიმნაზია იყო, პირველი მთელ ბათუმშიო. უფრო დავინტერესდი და დავიწყე რაღაცეების შეგროვება ამ სკოლაზე. ჩემი ეს გატაცება ყველამ იცოდა და შეძლებისდაგვარად მეხმარებოდნენ: მაძლევდნენ ძველისძველ ფოტოებს, ღია ბარათებს წარწერებით...
ზია კომახიძის შემდეგ დირექტორად ჩვენი სკოლადამთავრებული ოქროს მედალოსანი, წარჩინებული მოსწავლე ციალა შარაძე დანიშნეს. იგი სკოლაში რუსულ და ინგლისურ ენებს ასწავლიდა. მანაც გაიგო ჩემი გატაცების შესახებ და ერთხმად გამოვთქვით სურვილი სკოლაში სკოლის მუზეუმი დაგვეარსებინა. დავიწყეთ ფიქრი, სად შეიძლებოდა ეს მოგვეთავსებინა, პირველ თუ მეორე სართულზე. უკვე საჭირო იყო სპეციალისტის აზრი, თუ როგორი უნდა ყოფილიყო მუზეუმი. ვნახე ჩვენი სკოლადამთავრებული, ცნობილი მხატვარი რუხაძე, მოვიწვიეთ სკოლაში, ავუხსენით ჩვენი სურვილი. მისგან შევიტყვეთ საინტერესო ამბავი, თურმე როცა მან სკოლა დაამთავრა, სამხატვრო სკოლაც ამავე შენობაში ყოფილა, ოღონდ შესასვლელი ტელმანის ქუჩიდან ჰქონდაო და მთლად გამოყოფილი არ ყოფილა ამ შენობიდანო.
მან აგვიხსნა, რომ მუზეუმის ოთახი უნდა ყოფილიყო დიდი, ნათელი, წყნარი, დაგვიხატა და დაგვიხაზა ოთახის მიახლოებითი მოდელი, თანაც გამოგვიანგარიშა, თუ რა ეღირებოდა ყოველივე ამის შესრულება. ეს თანხა უსაშველოდ დიდი აღმოჩნდა, ჩვენ კი მას ვერაფრით შევწვდებოდით, ამიტომ ეს საქმე გადაიდო. ამ მხატვარს გაუკეთებია ჩვენი სკოლის მაკეტი და გადაუცია კომახიძისთვის. იგი ახლა საბუღალტრო ტექნიკუმში იმ ტექნიკუმის მუზეუმს ამშვენებს. მე ვნახე ის მაკეტი, ვთხოვე სკოლისთვის ეჩუქებინა, მაგრამ მან მითხრა: მიუხედავად იმისა, რომ ეგ ჩემი სკოლაც არის, ძალიანაც მიყვარს, მაგრამ ვერ მოგცემთ. მერე ვნახოთ, როცა გააკეთებთ მუზეუმს, ეგება აზრი შევცვალოთო.
მე სპეციალურად ვიყავი კიევში, თბილისის ოთხ სკოლაში სკოლა-მუზეუმების სანახავად. შევისწავლე, ჩავიხატე ბევრი რამე და მთელი ძალით შევუდექი მუზეუმის გახსნის საქმეს. ვინც გაიგო, სკოლადამთავრებულებმა, ჩემი სურვილის შესახებ, ლამის მეხვეწებოდნენ დააჩქარეთ, მიგვიწვიეთ ჩვენს სკოლაში და ბევრ რამეში დაგეხმარებითო.
ოფიციალურად დავიწყეთ მუშაობა ბათუმის არქივში. არქივის დირექტორი იყო ტაბაღუა. მან ძალიან თბილად მიმიღო და დამპირდა, ყველაფერში დაგეხმარებითო (მაშინ ასე არ იღებოდა არქივის კარები). პირველ ხანებში თან დამყვებოდა ჩვენი სკოლის წარჩინებული მოსწავლე ნონა წოწორია. იგი ძალიან ბევრ რამეში დამეხმარა.
ყოველდღე უნდა დამეწერა ასეთი თხოვნა:
აჭარის სახელმწიფო მუზეუმის დირექტორს: _ გთხოვთ დამრთოთ ნება (ნომრები უნდა ყოფილიყო მითითებული) ფოტო მასალის ამოღებაზე, რომლებიც თქვენს არქივში ინახება.
არქივის ყველა თანამშრომელი ძალიან თბილად და დაუღალავად გვემსაუხურებოდა (რამდენი წელი არც კი მოვბეზრებივართ არავის).
მუზეუმის ოთახისთვის საჭირო იყო თანხა. გამოვნახეთ გზა: _ შემოწირულობები. ბანკში გაიხსნა ანგარიში, შეგროვდა 2380 მან. ეს მაშინ დიდი თანხა იყო. არ მახსოვს არავის გვარი, ვინც თანხა გაიღო. ვიცი კი, რომ ანგარიში გახსნა ოთარ დვალიშვილმა, რომლის სამი შვილი: გელა, ილია და ირაკლი ჩვენი სკოლის წარჩინებული მოსწავლეები იყვნენ. დვალიშვილი სხვა რამითაც დაგვეხმარა. მოგვცა სხვადასხვა მატერიების ხუთი თოფი (მხატვარმა გვითხრა, კედელზე მატერიები გააკარითო). თითო ფუთში ასი მეტრი იყო. ეს მატერიები, სანამ დაგვჭირდებოდა, დირექტორის კაბინეტში, დივანში შევინახეთ. თუ რამ გვქონდა სკოლადამთავრებულთაგან ნაბოძები დირექტორის კაბინეტში წიგნების კარადის ორ თაროზე მოვათავსეთ: ბროლის ვაზები, ვერცხლის თასები, სურათები, ალბომები, სპორტული ვიმპელები, თასები და სხვა. ყველა ამათ წარწერები ამშვენებდა.
გადიოდა დრო. ოთახს სკოლის მუზეუმისთვის ვერ ვპოულობდით. ბოლოს, პირველ სართულზე ეზოდან ბიბლიოთეკა ავარჩიეთ. მას ორი ოთახი ეკავა, წინა დიდი, ნათელი და უკანა უფრო პატარა. ბიბლიოთეკას დაეთმო მეორე სართულზე სამასწავლებლოს იქეთ ორი პატარა ოთახი. წიგნების გადაზიდვას, დალაგებას დიდი დრო დასჭირდა.
ამ ხანებში აღმოვაჩინე სამხატვრო ტრესტი, რომელიც დაგვთანხმდა ჩაეტარებინა რემონტი. ტრესტს ხელმძღვანელობდა ვახტანგ გრძელიძე. მან მუშაობის ჩასატარებლად გამოგვიგზავნა სამი ახალგაზრდა:
1. დავითაძე გურამი
2. ბექაია გივი
3. კაშოიანი ლოვა
დაიწყეს მუშაობა, როგორც უნდა გაკეთებულიყო. პროექტი წინასწარ იყო შემუშავებული. კედლებზე გაკრული იყო მეტრნახევრიანი სიმაღლის ხის პანელები. დანარჩენი სიმაღლე შეიღება. ჭერი ძალიან მაღალი იყო და გადაწყდა ჩამოსაკიდი ჭერის გაკეთება. ბოლოს უნდა გამოცვლილიყო იატაკი.
ჩვენ დროებით მეორე ოთახი ვერ გაგვინთავისუფლეს და ამიტომ, იმ ოთახის კარები ჩაკეტილი გვქონდა (შიგ წიგნები იყო დალაგეული თაროებზე). ჩვენმა სკოლადამთავრებულმა ცნობილმა მხატვარმა ვაჟა ბჟალავამ გაგვიკეთა სკოლის ემბლემა, რომელზეც მითითებული იყო სკოლის დაარსების თარიღი (100 წელი). რემონტი კეთდებოდა და თან ლაგდებოდა. კედელზე, მარცხენა მხარე მთლიანად დათმობილი ჰქონდა აჭარის განმანათლებლებს. ილიას, ი. იმედაძეს, ჭიჭინაძის, მ. აბაშიძის, (მაშინ აბაშიძეზე არავინ არაფერი იცოდა) ვოლსკის დიდი სურათები იყო გაკრული, ქვემოთ კი მათი ბიოგრაფიები.
მარჯვენა მხარე დაეთმო სკოლის მატიანეს, შენობის აშენების ისტორიას. ეს დიდი ფორმატის სტენდები იყო (ერთი გადარჩენილი სტენდი ახლა ჩემთან ინახება). 2000 წელს გვინდოდა ზეიმით აღგვენიშნა სკოლის დაარსების 100 წლისთავი. სამწუხაროდ სკოლის დაარსებიდან 100 წლისთავი არ აღინიშნა.
იმავე კედელზე გაკრული იყო ყველა დირექტორის სურათი: გვარი, სახელი და სკოლაში მოღვაწეობის წლები.ოთახში პირდაპირ ფანჯრების ქვეშ გავაკეთეთ უჯრები (პლასტმასის იყო. შემდეგ ერთ-ერთის ნაწილი ნანი აფხაძეს ჰქონდა კაბინეტში). უჯრებში ჩავაწყე საჩვენებლად რამდნეიმე სურათი, წიგნები, რომლებიც უჩუქებიათ ე. მელუასათვის და თ. კვაჭაძისათვის (საკუთარი ნაშრომები), რამდენიმე ალბომი. კედლებს შუა გააკეთეს მოძრავი სტენდები. მე-2 სკოლიდან მოვიტანე მოსწავლის ძველებური მერხი. ძლივს ვიშოვე ძველებური ორი სამელნე, კალამი, მოქსოვილი აბგა და სამელნის ჩასადები. მხოლოდ ერთი მხარე იყო შეუვსებელი. თავზე კი დიდი ასოებით ეწერა: “ჩვენი სკოლა დღეს”. სურათები კი იყო მზად, მაგრამ დილის გამამხნევებელი ვარჯიშის დროს გადაღებულები დირექტორმა არ მოიწონა. ამიტომ ჩვენს ფოტოგრაფს ვთხოვეთ გაედიდებინა და ცოტა ჩქარა დაემზადებინა.
მოსატანი იყო მაგიდა, რომელიც ზემოდან უნდა ყოფილიყო გამჭვირვალე პლასმასით დაფარული, რომ ქვემოთ დალაგებული წიგნები და ალბომები გამოჩენილიყო. ჭერის დამთავრებას კი არ დაადგა საშველი. უცბად, სრულიად მოულოდნელად, დირექტორი ც. შარაძე საკუთარი სურვილით სკოლიდან წავიდა. სკოლაში ყველაფერი აირია (ა. აბაშიძე მოვიდა სათავეში). აღარავის ეცალა და არც სჭირდებოდათ სკოლის მუზეუმი.
გადიოდა დრო. ჩვენი მუზეუმის კარები ჩაკეტილი იყო, მუშებიც აღარ მოდიოდნენ. ახალმა დირექტორმა ლ. ჭანტურაიამ გულისტკივილით აღნიშნა, რომ ჯერ-ჯერობით ამისი დრო არ არისო. რამდენჯერმე დაურეკავთ მისთვის ბათუმში მუზეუმი კეთდება და ბექაიამ თავისი მასალა მოგვცესო. მე, რა თქმა უნდა, უარი ვუთხარი. მუზეუმში ყველა მასწავლებელზე და მოსწავლეზე იყო მასალა თვასაჩინოდ წარმოდგენილი. მათ კი ეს სხვანაირად უნდოდათ. ერთხელ, მთხოვა მაჩვენე რაიმე შენი მასალიდანო. ვაჩვენე პატარა ნაწილი და მითხრა: ამის მიცემა როგორ შეიძლება, ეს ხომ სადოქტორო თემააო. ოთახიც დაათვალიერა და თქვა, ალბათ, დაცლა მოგვიწევს, საკლასო ოთახები არ გვყოფნისო.გავიდა კიდევ წლები, ხელმძღვანელობა იცვლებოდა. მუზეუმზე ლაპარაკი დავიწყებული იყო. დიდი ხვეწნა-მუდარის შემდეგ ნება დაგვრთეს რემონტის გაგრძელებისა. მოვძებნე ძველი მუშები (რომლებიც ჯერ კიდევ 1980 წელს მუშაობდნენ მუზეუმის მოწყობაზე). გაფორმდა ოთახის ყველა კედელი. მარცხნივ სტენდები იყო "აჭარის განმანათლებლები" მარჯვნივ სკოლის ემბლემა რომელიც მხატვარმა ვაჟა ბჟალავამ შეასრულა, სკოლის დირექტორების ფოტოსურათები. დამსახურებული და ორდენოსანი (ლენიონის ორდენოსანი) მასწავლებლების ფოტოსურათები და ბიოგრაფიები. გვერდზე განთავსდა სკოლის შენობის აგების ისტორია, სკოლის დაარსებიდან დღემდე.მეოთხე მხარე უნდა დათმობოდა ძველ სურათებს სკოლის ეზოში დილის გამამხნევებელი ვარჯიშების ასახვით (ამ სურათების გადიდება ვერ მოესწრო). შუაში ძველის ძველი შავი მერხი თავისი სამელნეებით. კიდეში მაგიდა შუშის ზედაპირით, რომლის ქვეშ ეწყო სკოლის კურსდამთავრებულთა სამეცნიერო ნაშრომები მასწავლებლებისადმი სასაუქრო წარწერებით, ალბომები (მოსწავლეთა შემოქმედება), სურათები.
ყველაფერი ეს ერთი ხელის მოსმით, ერთ წვიმიან დღეს 13 აგვისტოს დაინგრა და განადგურდა. ეს ჩემთვის ძალიან დიდი ტკივილი იყო. მეტი ტკივილი ჩემთვის რა უნდა ყოფილიყო. დამთავრდა ჩემი იმედები და ოცნება სკოლის მუზეუმის დაარსებაზე. 1 სექტემბერს დაგეგმილი გვქონდა მუზეუმის საზეიმო გახსნა. მთელი ორი წელი ვეძებდი და ვაგროვებდი დაკარგულ სურათებს. რასაც წინასწარი შეთანხმებით ვინახავდი დირექტორის კარადაში. მას შემდეგ დირექტორი გამოიცვალა, 2007 წლის მაისში მოვიკითხე სამუზეუმო მასალა, რომელიც უნდა ყოფილიყო დირექტორის კარადაში. აღმოჩნდა რომ კარადა ჩემი მოპოვებული სამუზეუმო ექსპონატებიანად საერთოდ გამქრალიყო. განმიმარტეს, რომ კარადა სავარაუდოდ 2 თვის წინ სკოლის რემონტის დროს დაიკარგებოდა.ძებნამ შედეგი არ გამოიღო. ერთადერთი გადარჩენილი ექსპონატი - სკოლის ყოფილი დირექტორის, ირაკლი ღლონტის ხელჯოხი დამიბრუნეს.
კარადაში კი იყო:
- 1916 წლის კურსდამთავრებული მხატვრის სელეზნიოვა ჩაჩუას შესრულებული ნახატი წარწერით.
- ბროლის ლარნაკები სპორტული თასებიალბომები მოსწავლეთა ხელით შესრულებული ნამუშევრები,ვერცხლის ფილები წარწერებით თუ რომელ წელს რომელი კლასის მიერ იქნა ნაჩუქარი სკოლისადმი.სკოლის ტრადიციის მიხედვით სკოლადამთავრებულები სკოლის დამთავრების მრგვალ თარიღებს აღნიშნავდნენ სკოლაში და სკოლას უტოვებდნენ სამახსოვრო ნივთს.
- მიერ გაკეთებული სკოლის ოქროსმედალოსანთა დიდი ზომის ( დაახლოებით 50X30სმ) ალბომი 1947 წლიდან მოყოლებული ოქროს და ვერცხლის მედალოსანთა სიით, ამოტვიფრული წარწერით "ბათუმის ვ.ი. ლენინის სახელობის #1 ქართული სკოლის ოქროსა და ვერცხლის მედალოსნები".
მუზეუმის დანგრევიდან რამოდენიმე წლის შემდეგ მოვიპოვე ხარჯთაღრიცხვა იმ სამუშაოებისა, რომელიც გაწია ბათუმის სამხატვრო ტრესტმა მუზეუმის გარემონტება-მოწყობისათვის. სამხატვრო ტრესტის ვახტანგ გრძელიძის ქალიშვილი აღმოჩნდა ჩემი მოსწავლე - მარიამ გრძელიძე, რომელიც დამეხმარა ამ დოკუმენტის მოძიებაში.
საბედნიეროდ მუზეუმის გაყიდული ოთახი სკოლამ კვლავ დაიბრუნა. მასწავლებელმა მ. გობრონიძემ ოთახში იატაკი გააკეთა და ოთახმა საკლასო ოთახის სახე მიიღო. ეს ოთახი შემდეგ კერამიკულ სახელოსნოდ გადაკეთდა. 2006 წელს სკოლის დირექტორად დანიშნეს სულიკო თებიძე, მეტად საინტერესო პიროვნება, ბრწყინვალე მათემატიკოსი, საუკეთესო ორგანიზატორი. ამ დროესათვის მე უკვე პენსიაზე ვიყავი გასული. თებიძეს გაუგია მუზეუმის ამბავი, დაინტერესებულა და უთხოვია ჩემთან შეხვედრა. თბილისიდან სპეციალურად სასწრაფოდ ჩავედი ბათუმში. სკოლაში შევხვდი ჩემს ამხანაგებსა და დირექტორს. დირექტორტან საუბარმა არა მარტო დიდი შთაბეჭდიელბა დატოვა ჩემზე, არამედ დიდი იმედიც მომცა. მირჩია შეგვექმნა ინტერნეტ საიტი სკოლის შესახებ ჩემს ხელთ არსებული მასალის საფუძველზე. სამწუხაროდ ს. თებიძემ მალე დატოვა სკოლის დირექტორობა და ჩემი გეგმები კვლავ ჩაიშალა.
თქვენს წინმდებარე ინტერნეტსაიტი გაკეთდა ჩემს მიერ ჩემი ოჯახის წევრების დახმარებით 2008 წელს.
სკოლას 2010 წელს უსრულდება 110 წელი.სკოლის დირექტორი აბაშიძე მოწადინებულია 2010 წლის სექტემბერში სკოლაში ამუშავდეს სკოლის მუზეუმი და აღინიშნოს სკოლის დაარსებიდან 110 წლის იუბიულე.
მუზეუმის დაარსების ამ გეგმას მეც დიდი იმედით ვუყურებ.
საინტერესო ღონისძიებები
ც. შარაძის დირექტორობის დროს სკოლას მეგობრული ურთიერთობა ჰქონდა ავტონომიური რესპუბლიკის რამდენიმე რაიონის სკოლებთან. მერე მეგობრობა დამყარდა თბილისის #53-ე სკოლასთანაც. მათ ბავშვები მოგვიყვანეს, შემდეგ ჩვენი სკოლის მოსწავლეებიც იყვნენ მათთან საინტერესო ღონისძიებებით. თბილისის რუსთაველის სახ. თეატრის მსახიობები გვესტუმრნენ, ჩაგვიტარეს დიდი კონცერტი, სადაც ჩვენმა მოსწავლეებმა თავი ისახელეს მხატვრული კითხვით, ცეკვითა და სიმღერით.
სკოლაში ხშირად მოდიოდნენ ჩვენი ყოფილი მოსწავლეები, ხშირად _ უკვე პენსიონერებიც. მათთან შეხვედრა ტრადიციულად სადღესასწაულო ვითარებაში ტარდებოდა. აი, ერთ-ერთი ძველი ჩანაწერიც:
1983 წლის 17 სექტემბერი. ჩვენი სკოლა არაჩვეულებრივად, საზეიმოდ გამოიყურება. ყველა მოსწავლე და მასწავლებელი რაღაცა სასწაულის მოლოდინშია. პირველკლასელები პატარა თაიგულებით ხელში გულისფანცქალით იმეორებენ ლექსებსა და სიმღერებს. მოსწავლეთა კომიტეტის წევრები ტრიალებენ, წესრიგს ამყარებენ მთელ სკოლაში ზემოთ და ქვემოთ.
გაბმულად გაისმის ზარის ხმა. გაიღო სკოლის სადარბაზო კარები და შემოვიდნენ 1963 წლის ჩვენი უკვე ჭაღარა სკოლადამთავრებულები. ისმის მუსიკის, სიმღერის ხმები.
კურსდამთავრებულებს წინ შეხვდნენ პირველკლასელები თაიგულებით ხელში. შემდეგ _ პიონერები, ოქტომბრელები, კომკავშირლები, ყველა კლასის წარმომადგენლები, რომლებიც მთელი შესასვლელის გასწვრივ დგანან. ზემოთ, მეორე სართულზე, მათ ჩვენი მეთერტმეტეკლასელები ხვდებიან.
საოცარი სანახავია ჩვენი სკოლა.
სტუმრები ყველა საკლასო ოთახში შედიან, ათვალიერებენ, ესიყვარულებიან საკუთარი სკოლის ყველა კუთხე-კუნჭულს. ზოგ მათგანს მშობლებიც კი წამოუყვანია, რომლებსაც ეს სკოლა დაუმთავრებიათ.
ბოლოს სასიქადულო სტუმრები თავისი მასწავლებლებით, ახლა უკვე პენსიონერები: ქ. ცხომელიძე, თ. კვაჭაძე, მ. კეჩხუაშვილი, ქ. ინწკირველი, თ. ცქიტიშვილი, ქ. კალანდარიშვილი, დ. ქინქლაძე, ნ. ხინიკაძე, ა. სიხარულიძე, მ. ბორჩხაძე სკოლის დირექტორმა ციალა შარაძემ დარბაზში შეიპატიჟა.
სცენაზე ღონისძიება მეთერთმეტე კლასის მოსწავლეებს თამრიკო ჭანტურაიასა და მიშიკო გურგენაძეს მიჰყავთ.
თ. ჭანტურაია კიღხულობს რ. მარგიანის ლექსს (რომელიც სკოლაში შემოსვლის დროს წაუკითხავს) _ „სკოლის კართან მელოდება ჩემი თავი ცეროდენა“. ლექსმა და თამრიკომაც ისეთი შთაბეჭდილება დატოვეს, რომ სტუმრებიც და მასპინძლებიც თავს ვერ იკავებენ, ცრემლებს იწმენდენ.
სცენაზე არიან 1963 წლის კურსდამთავრებულები დამრიგებელ მ. კეჩხუაშვილთან ერთად. სიტყვას ამბობენ მ. კალოიანი, ნ. პაიჭაძე, ო. დოლიძე, დ. შავთვალაძე, დ. მაზმანიშვილი. ისინი თითქოს ანგარიშს აბარებენ სკოლას. მათ გვერდით ამოუდგნენ შვილები _ ჩვენი სკოლის მოსწავლეები: ნატო და გოჩა აბაშიძეები, რატი ჩიბურდანიძე, ვახტანგ კალოიანი. ახალი თაობის მოსწავლეები კი, თავის მხრივ, მათაც და საკუთარ აღმზრდელებსაც პირობას აძლევენ, რომ ასეთები და შეიძლება უკეთესებიც ვიქნებითო.
მოსწავლეები ასრულებენ სიმღერებს, ცეკვავენ, კითხულობენ ლექსებს.ჩვენი სკოლის საამაყო მეათე კლასელი გოგლა გოგიბერიძე კითხულობს მ. მაჭავარიანის ლექსს „ვითარცა მტკვარი“.
ბოლოს, 1963 წ. კურსდამთავრებულებმა თავის მასწავლებლებთან, მოსწავლეებთან და 1983 წ. პედაგოგებთან ერთად გადაიღეს სამახსოვრო ფოტოსურათები.
ელემენტარული სკოლა
დავიწყოთ იმით, რომ სკოლა ბაღნარი გახადა. ყველა კუთხე-კუნჭულში, დერეფნებში, საკლასო ოთახებში დიდი ქოთნებით იდგა აყვავებული ბუჩქები. არ ყოფილა შემთხვევა, რომ რომელიმე ბავშვს ერთი ყვავილიც კი მოეწყვიტოს. კედლებზე მოსწავლეთა ნახატები, მათი ხელით ნაკეთი ნივთები იყო გაკრული. სისუფთავე, სიწყნარე სუფევდა სკოლაში. ყოველ დილით დირექტორი, თითქოს საზეიმოდ, კიბეებთან ხვდებოდა მოსწავლეებს. უფრო საინტერესო სანახაობა იყო, გაკვეთილების დამთავრების შემდეგ როგორ აცილებდა მათ.
მალე სკოლა მთელს ქალაქში განთქმული გახდა _ სანიმუშო მასწავლებლებით, განსაკუთრებით კი _ დაწყებითი კლასის მასწავლებლებით. მათ დაემატა ახალი ახალგაზრდა, ენერგიული მასწავლებლები და სკოლასაც სახელი გაუვარდა, როგორც სანიმუშო, მისაბაძ სკოლას.
სასწავლო ნაწილის გამგეები ნატო ურუშაძე და ნანა ფაღავა გონივრულად და ტაქტიანად ხელმძღვანელობდნენ სწავლებას. ტარდებოდა ღია სასკოლო და საქალაქო გაკვეთილები; ეწყობოდა საინტერესო ღონისძიებები, შეხვედრები ქალაქის მოწინავე საზოგადოების წარმომადგენლებთან. მოსწავლეებისთვის ეწყობოდა გასართობ-სანახაობითი ღონისძიებები. როგორ შეიძლება მოსწავლეებს დაავიწყდეთ მათთვის სკოლაში გამართული საახალწლო კარნავალები. დირექცია მასწავლებლებსაც უწყობდა სიურპრიზებს. ერთი ასეთი სასწაული მეც გამიკეთეს:
იყო პირველი მაისი, ჩემი დაბადების დღე, ჩვეულებრივი, არაფრით გამორჩეული სამუშაო დღე. ჩავატარე ყველა გაკვეთილი. ბოლო მეხუთე გაკვეთილი მეოთხე სართულზე მქონდა. მომეჩვენა, რომ ცოტა გაგრძელდა. ზარიც დაირეკა და კლასში შემოვიდა მუსიკის მასწავლებელი ნანა შარაშიძე. ხელში ვარდი ეჭირა, გამომიწოდა, მერე ხელკავი გამიკეთა და კარებისკენ წამიძღვა. დერეფანში სასწაული სიჩუმე იდგა. მერე შევამჩნიე, რომ კიბეებამდე დერეფანში ყვავილებით ხელში მოსწავლეები იყვნენ ჩამწკრივებული. უცებ მუსიკის ხმაც გავიგონე: `გილოცავთ! გილოცავთ!~ შემომეხვივნენ. მეხვევიან, ყვავილებს მაწვდიან. მე-4 სართულიდან პირველ სართულამდე, არც ვიცი, როგორ ჩამომიყვანეს. ვიცინოდი და ცრემლებს მე კი არა, მასწავლებლებიც ვერ იკავებდნენ. ამდენი ბავშვი დერეფნებში, კიბეებზე ჩამწკრივებული ყვევილებით ხელში თვითონ ყვავილებს გავდნენ. პირველ სართულზე კი ყველა მასწავლებელი, დირექტორი, მშობლები (ტევა აღარ იყო) დამხვდნენ. მეხვეოდნენ, მილოცავდნენ, თან ყველა მღეროდა: გილოცავთ! გილოცავთ! ყვავილებში გამახვიეს. ამის აღწერა ძალიან ძნელია. მასწავლებლისთვის ასეთი ლამაზი დაფასება იშვიათად თუ ხდება ახლანდელ სკოლაში. ისე კი, როგორი საჭიროა!?
ყვავილებთან ერთად, ყველაფერი ამის ამსახველი ვიდეოფირი მომართვეს. 50 წელი სკოლაში ვარ. დედაც და მამაც ხომ პედაგოგები იყვნენ, არც მათგან გამიგია ასეთი რამე. ეს მარტო მე არა. ასეთი პატივი ბევრ სხვასაც მიაგეს.
სახალისო დოკუმენტური ისტორია
დირექტორები
მისი დირექტორობის ხანა ამ სკოლისთვის ყველაზე საინტერესო ხანაა. სკოლას, სწავლებას და ყოფაქცევას ისეთი დიდი ყურადღება ექცეოდა, რომ თავისი შვილი ყველას დურსუნ მახარაძის სკოლაში უნდოდა მოეყვანა. შემოკრებილი ჰყავდა მართლა რჩეული პედაგოგები. ტარდებოდა შესანიშნავი ღონისძიებები. ყველანაირ ოლიმპიადაზე სკოლა ყოველთვის პირველი იყო. ბატონი დურსუნის დროს მოდიოდნენ სკოლაში 40-50 წლის წინ სკოლადამთავრებულები, სამახსოვროდ ტოვებდნენ საჩუქრებს, ადრესებს.
დირექტორის კაბინეტში, 1957 წელი
სხედან: დავით მახარაძე (დირტექტორი), ლია ჩაკვეტაძე, თამარა შარაძე, იუნა მადოიანი, ვასო ჩახვაძე (სასწ. ნაწილის გამგე), ლეილა ჩხაიძე, გრიშა ჩიხლაძე, გერონტი კანდელაკი, ცაცა სოსელია (გერმანული ენის მასწავლებელი)
სკოლაც ყოველთვის დღესასწაულის დონეზე ხვდებოდა მათ. ზღვა საარქივო მასალაა #1 სკოლის მოსწავლეთა პიონერულ, კომკავშირულ ცხოვრებაზე. სკოლაში კაბინეტური სისტემა იყო შემოღებული. ყველა საგნს საუკეთესო კაბინეტი ჰქონდა. მისი დირექტორობის დროს დირექტორი საკუთარი კაბინეტიდან უსმენდა ყველა გაკვეთილს (ისედაც ხომ ხშირად ესწრებოდა გაკვეთილებსა და ყველა ღონისძიებას).
სკოლაში მკაცრი და სამართლიანი დისციპლინა იყო. სკოლა მასწავლებელთა და მოსწავლეთა შრომისუნარიანობით ტრაბახობდა.
დურსუნ მახარაძის დირექტორობის დროს აღზრდილი ხალხი ედგა სათავეში არა მარტო აჭარის, არამედ საქართველოს მრავალი რაიონის დაწესებულებებს, წარმოებებს, განათლების ორგანოებს... სწორედ მისი დირექტორობის დროს ოქროს მედალზე დაამთავრეს სკოლა ამავე სკოლის მოსწავლეებმა, შემდეგ დირექტორებმა (დიდი ხნის მერე) ციალა შარაძემ და ლერი ჭანტურაიამ.
სხვებთან ერთად მეც გული მწყდება, რომ სახლს, რომელშიც დ. მახარაძე ცხოვრობდა, მემორიალური დაფა არ ამშვენებს. იგი ყველა ადამიანური, მოქალაქეობრივი თვისებით ამას იმსახურებდა.
არც სკოლაში ინახება ასეთი დიდი მოამაგის სურათი.
ზია კომახიძე
ცნობილი პედაგოგი და საგანმანათლებლო საქმის ამაგდარი, გეოგრაფიის მეცნიერებათა კანდიდატი, აჭარის დამსახურებული მასწავლებელი, დიდი ქველმოქმედი, შესანიშნავი გვერის ბრწყინვალე წარმომადგენელი ზურაბ (ზია) ხარიტონის ძე კომახიძე 1971-1980წ. ჩვენი სკოლის დირექტორი იყო.
აჭარაში მან პირველმა გადაიყვანა სკოლა კაბინეტურ სისტემაზე. გახადა სკოლა რესპუბლიკაში სანიმუშო. სკოლას მიუშენა ახალი 4 სართულიანი შენობა. ჩაუტარა რეკონსტრუქცია სკოლის სააქტო დარბაზს.
მოაწყო პირველი და ერთადერთი რესპუბლიკაში გეოგრაფიის სასწავლო მოედანი.
ბატონი ზურაბის გამოცდილება განზოგადებული იყო გაზეთ "სახალხო განათლებასას" და ჟურნალ "სკოლა და ცხოვრებაში".
იყო ბათუმის განათლების განყოფილების გამგე. ბოლოს კი ბათუმის განათლებისა და კულტურის მუზეუმის დირექტორი.
სკოლამ ბატონი ზურაბის 80 წლის იუბილე და პედაგოგიური მოღვაწეობის 60 წლისითავი აღნიშნა დიდი ზეიმით 2006 წ. 20 თებერვალს. ამით სკოლამ ერთხელ კიდევ დაადასტურა დიდი სიყვარული და პატივისცემა ბატონი ზურაბის მიმართ.
ციალა შარაძე _ #1 სკოლის არსებობის მანძილზე ყველაზე ახალგაზრდა და მშვენიერი ქალბატონი, ჩვენი სკოლის აღზრდილი (ოქროს მედალზე დაამთავრა). სკოლაზე უსაზღვროდ შეყვარებული. მისი დირექტორობის დროს სკოლა მართლა პირველი იყო აჭარაში. მოსწავლეთა პიონერული და კომკავშირული ორგანიზაცია, სკოლის მოსწავლეთა კომიტეტი, მასწავლებელთა მეთოდური გაერთიანებები, მასწავლებელთა პარტიული მეცადინეობები, სპორტული ღონისძიებები _ აი, დაახლოებით ის, რის სისტემატურ კონტროლსაც აწესებდა დირექტორი. დილა იწყებოდა სახელმწიფო ჰიმნითა და დილის გამამხნევებელი ვარჯიშით ეზოში. ყველა კლასი _ თავისი ხელმძღვანელით იდგა მისთვის განკუთვნილ ადგილას. გაცდენა, დაგვიანება აკრძალული იყო. ეს ვარჯიში კი არა, სანახაობა იყო.
პედაგოგიური საბჭოს სხდომაზე
ფორმიანობას და მოსწავლეთა დღიურების წარმოებას დიდი ყურადღება ექცეოდა. დამრიგებელი ვალდებული იყო ყოველ კვირას, მისთვის განკუთვნილ დღეს, შეეტანა მისი კლასის მოსწავლეთა დღიურები დირექტორთან (იგი ამოწმებდა და ხელსაც აწერდა). ამით მოწესრიგებული იყო სკოლასა და მშობელს შორის კავშირი.
მასწავლებელთა მეთოდგაერთიანების ხელმძღვანელები ატარებდნენ ჯერ შიდა სასკოლო ღონისძიებებს, შემდეგ _ საქალაქოებს. ყველა საგანში ტარდებოდა ღია სასკოლო და საქალაქო გაკვეთილები.
მასწავლებელთა ყოველკვირეული პარტიული მეცადინეობები ტარდებოდა უშუალოდ საოლქო და საქალაქო კომიტეტებიდან მომაგრებულთა დასწრებით.
სკოლის ბიბლიოთეკა ატარებდა შესანიშნავ ღონისძიებებს.
მოსწავლეთა კომიტეტი (ხელმძღვანელები იყვნენ წარჩინებული მოსწავლეები: ნატო აბაშიძე, თამრიკო ჭანტურაია, გ. მეგენეიშვილი, ე. ფილიშვილი, არმაზ ახვლედიანი) სკოლის ყველანაირ საქმიანობას განაგებდა, იგი პასუხისმგებელი იყო ყველაფერზე.
კედლებზე გაკრული იყო წარჩინებულ მოსწავლეთა სურათები.
სხვადასხვა ორგანიზაციებში, ც. შარაძის მოთხოვნით, შემოღებული იყო დაფები, სადაც სისტემატურად აღინიშნებოდა ამ წარმოების მოსამსახურის შვილების (რომლებიც ჩვენს სკოლაში სწავლობდნენ) გვარები, ცალკე მოწინავე და ცალკე _ ჩამორჩენილთა.
მთელ შენობაში, ეზოში, ბუფეტში, საპირფარეშოებში სანიმუშო სისუფთავე იყო.
დილით იღებოდა ეზოს კარები და გაკვეთილების დამთავრებამდე ვერავინ ვერ გადიოდა უნებართვოდ.
დილიდან გვიან საღამომდე დირექტორი კაბინეტში კი არა, სკოლაში იყო. უშუალოდ თვითონ ამოწმებდა ყველაფერს. შიშის ზარს სცემდა არა მარტო მოსწავლეებს, არამედ პედაგოგებსაც.
არდადეგების დროს როგორც კლასები, ისე მასწავლებლები კოლექტიურად მიდიოდნენ ექსკურსიებზე.
სააქტო დარბაზში ტარდებოდა ძალიან საინტერესო ღონისძიებები, გამოშვების ტრადიციული საღამოები.
დირექტორს მუშაობაში გვერდით ედგა მასწავლებელთა მეგობრული კოლექტივი. ყველა საჭირბოროტო საკითხის გადაწყვეტა ხდებოდა გაკვეთილების შემდეგ დირექტორის კაბინეტში.
განსაკუთრებულად მომზადებულად ტარდებოდა პედაგოგიური საბჭოს სხდომები მეოთხედების დასაწყისში და დამთავრებისას.
ყოველთვის მკაცრი და სამართლიანი იყო დირექტორისა და სასწ. ნაწ. გამგის ბატონ ნიაზ მახაჭაძის მოხსენებები. ხშირად სხდომებს მოსწავლეთა კომიტეტის წარმომადგენლებიც ესწრებოდნენ.
ნიკოლოზ (ნიაზ) ალექსის ძე მახაჭაძე _ 1962 წლიდან პენსიაზე გასვლამდე სკოლის დირექტორის მოადგილე.
ბატონმა ნიაზმა 1945 წელს დაამთავრა ჩვენი სკოლა _ ბათუმის #1 ვაჟთა საშუალო სკოლა. ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტი წარჩინებით დაამთავრა. ბრწყინვალე პედაგოგი, კარგი აღმზრდელი, უცვლელი სასწავლო ნაწილის გამგე, რომლის სახელი მარად დარჩება სკოლაში.
ჩვენი საამაყო კურსდამთავრებულები
ბათუმის ონკოლოგიური საავადმყოფოს მთავარი ექიმი როსტომ ქიქავა, დაუვიწყარი პიროვნება.
ჯემალ ცივაძე _ პირველია, ვინც აჭარიდან ლომონოსოვის სახელობის უნივერსიტეტი დაამთავრა. იურისტია, ეკონომიკის მეცნიერებათა კანდიდატი, ლექციებს კითხულობდა ბათუმის პედაგოგიურ ინსტიტუტში. მუშაობდა ქალაქკომ-ში, საოლქო კომიტეტში, იყო #23 საშუალო სკოლის დირექტორიც.