სკოლა 1909-1918

ჩემი დედა მარიამ კეჩხუაშვილი ქართულ ენასა და ლიტერატურას ასწავლიდა ბათუმის ვ. ი. ლენინის სახელობის #1 საშ. სკოლაში. მე ხშირად დავყავდი დედას ამ სკოლაში, ვიცნობდი ყველა მასწავლებელს და დირექტორს, ვესწრებოდი ყველა ღონისძიებას, რომელიც ხშირად იმართებოდა სკოლაში. მოდიოდნენ 30-50 წლის წინ სკოლადამთავრებულები. ეს იყო დიდი ზეიმი სკოლაში.

ვიცოდი რომ, სკოლა დაარსდა 1904 წელს რასაც, ადასტურებდა შენობის თავზე წარწერა. არავინ იცოდა, ვინ ააშენა და ვინ იყო მისი პირველი დირექტორი.

ბაბუასგან კი ვიცოდი, ამ შენობაში ქალთა გიმნაზია იყო და სწავლება მხოლოდ რუსულ ენაზე მიმდინარეობდა. მაგ სკოლის ასაშენებლად, ბაბუა მეუბნებოდა, `ასი მანათი~ ოქრო მაქვს გადახდილიო. ვაჟთა გიმნაზია რომ ავაშენებინეთ, მამიდათქვენებსაც ხომ უნდოდათ სწავლაო.

ამ მონაყოლმა უფრო დამაინტერეს, და ხშირად ვეკითხებოდი უფროსი თაობის ხალხს, თუ რამე იცოდნენ ამ სკოლის შესახებ. ყველა მეუბნებოდა, ომის მერე ყველაფერი დაიკარგაო.

1983 წლის 14 ოქტომბერს გაზეთ „საბჭოთა აჭარა“-ში დაიბეჭდა დოცენტ იროდიონ ერემეიშვილის სტატია „ძეგლების ქომქგი“. მასში მოთხრობილი იყო ვინმე ი.ი.სტოიანოვზე რომელსაც ქუთაისში ბევრი რამე გაუკეთებია, განსაკუთრებით, ბაგრატს ტაძრის გადარჩენაში ლომის წილი მისი არისო. სტატიაში ერთ წინადადებაში ეწერა, რომ ეს სტოიანოვი ბათუმში გიმნაზიის დირექტორიც კი ყოფილა. ამან განსაკუთრებით დამაინტერესა და დავიწყე ძებნა.

ვერსად მივაგენი სტოიანოვის გვარს ბათუმში. დავით კლდიაშვილის წიგნში `ჩემი ცხოვრების გზა~ ყველაფერი ბათუმზეა, მხოლოდ ერთი წინადადებაა `სტოიანოვს მაშინ ბათუმში ყველაზე მეტი მიწები ჰქონდაო~. მოხუცი ქალებისგან გავიგე, რევოლუციამდე ბათუმში ერთი ოჯახი იყო სტოიანოვებისა, რომლებსაც ორი ქალიშვილი ყავდათო, შემდეგ კი სოხუმში გადავიდნენო.

სოხუმშიც ვეძებე და ვერ მივაგენი. შავ ზღვაში კი ახლაც დადის გემი „ძმები სტოიანოვები“. დავიწყე არქივში ძებნა და მივაგენი იმ პირთა სიას, ვინც სკოლის შენობის ასაშენებლად ფული გადაიხადა. მასში ჩემი ბაბუაც არის.საინტერესოა ის ვითარება, რამაც წამოჭრა ბათუმში ქალთა გიმნაზიის გახსნის საკითხი.

სწავლება:
გიმნაზიაში სწავლება რუსულ ენაზე წარმოებდა იმ პროგრამით, რომლითაც რუსულ ენას სწავლობდა ბათუმის ვაჟთა კლასიკური გიმნაზია. რადგანაც გიმნაზიისათვის რუსული ენა მშობლიური იყო, ბუნებრივია, ყველა საგნის სწავლება მხოლოდ ამ ენაზე წარმოებდა.

გიმნაზიის დაარსების პირველ ხანებში სხვადასხვა ეროვნების მოსწავლეები უმცირესობას წარმოადგენდნენ. მათი გიმნაზიაში ყოფნა თითქმის შეუმჩნეველი იყო. მხოლოდ 1904-06 წლებში და შემდგომ წლებში გიმნაზიელთა 40%-ს არარუსი წარმოშობის ახალგაზრდები შეადგენდნენ. მათ თავის მშობლიურ ენაზე (ქართული) აზროვნება და სწავლა სასტიკად ეკრძალებოდათ. ამიტომ იზეპირებდნენ გრამატიკულ წესებს, ლექსებს, მოთხრობებს, რომელთა შინაარსი, უმეტეს შემთხვევაში, მათთვის უცხო იყო.

ქართველი მოწინავე ინტელიგენტები: ი. ჭავჭავაძე, აკ. წერეთელი, ი. გოგებაშვილი, ნ. ნიკოლაძე მოითხოვდნენ სწავლებას მხოლოდ მშობლიურ ენაზე.

„ბავშვმა თავდაპირველად თავის დედაენაზე უნდა გაიხსნას გონება და უცხო ენის სწავლებას მხოლოდ მაშინ მოჰკიდოს ხელი, როცა თავის დედაენაზე საკმაოდ გაწვრთნილი იქნება“ (ი. ჭავჭავაძე).

გიმნაზიის ხელმძღვანელობა და თვით რუსული ენის მასწავლებლები ამ საგნის ცოდნის დაბალ დონეს ხსნიდნენ საათების (გაკვეთილების) სიმცირითაც, არარუსი მოსწავლეების განვითარების დაბალი დონითაც და მიმართავდნენ სასტიკ სიმკაცრეს სწავლების პროცესში.

_ „გვსჯიდნენ, თუ ქართულად დავილაპარაკებდით.
_ ქართულს, მგონი, არც გვასწავლიდნენ.
_ მხოლოდ საღმრთო რჯულს ვსწავლობდით ქართულად“.

გიმნაზიის კურსდამთევრებულთა მონათხრობიდან (ყველა ძალიან ხნიერია).

საარქივო მასალებიდან კი: თოთიბაძეს (მღვდელი) კვირაში მხოლოდ ერთი გაკვეთილი ჰქონდა, ისიც მეოთხე (დამამთავრებელ) კლასში. (ამ მღვდლის შთამომავლები ამჟამად ცხოვრობენ პუშკინის ქუჩაზე და აქვთ მშვენიერი მასალა დიდ ბაბუაზე).

1900 წ. სექტემბერში გიმნაზიაში ჩაირიცხა 150 მოსწავლე და გაიხსნა 5 კლასი.
I _ 36 მოსწ.
II _ 38 მოსწ.
III _ 28 მოსწ.
IV _ 26 მოსწ.
მოსამზადებელში _ 24 მოსწ.
ხელს აწერს: _ За начальницу – Ральцевич.
Начальница попечительного совета – госпожа Тиблень Надежда Николаевна.
შემდგომ ეს გვარი არსად მოიხსენება.
ერთი წლის შემდეგ დაშვებულია ებრაელთა შვილების მიღებაც.
არქივიდან:ფონდი #11, არქ. #2, И-11

1900 წ. 28 სექტემბერიპედსაბჭოს მდივნად აირჩიეს ჩოგოშვილი.
პედსაბჭოს შემადგენლობა: ტ. მობილოვა, მ. სალამბეკოვა, დ. მიშჩენკო, ბოგოსლოვსკი.
გვ. 2
რუსული ენის მასწავლებელი დ. ტ. მიშჩენკო.მათემატიკის _ ტ. ი. ლუბიშევა.
გეოგრაფიის _ ნ. მ. სენიტრენნიკოვი.
ისტორიის _ კ. დ. მაჭავარიანი.
სუფთა წერის _ დ. ტ. მიშჩენკო.
გერმანულის _ ე. ა. არიოლდი.
ფრანგულის _ ა. ი. როსსეტი.
ხატვის _ ა. ა. ბერიოსოვ-ბერიადი.
მოსამზადებელი კლ. მასწ. _ მ. მ. სადამბეკოვა.
1900 წ. 25 სექტემბერი.
დირექტორის ნაცვლად ხელს აწერს ალ. რალცევიჩი.გვ. 1.

1901 წელს მასწავლებელთა რაოდენობა 30-ია. მოსწავლეების: _ რუსი 70; ქართველი 49; სომეხი 25; თათარი 1; სხვა ეროვნების 33. / 188.

დაარსების დღიდან (1900 წლიდან დღემდე ე. ი. 2008 წლამდე) სკოლას ხშირად ეცვლებოდა სახელი.
1) 1900 წ.-1921 წ. _ ბათუმის ქალთა გიმნაზია.
2) 1921-1922 წ. _ ბათუმის მეორე საფეხურის სკოლა (ჰუმანიტარული).
3) 1924 წ. _ შვიდწლედი.
4) 1934 წ. _ შვიდწლედი გადაკეთდა საშუალოდ.
5) 1934 წ. _ დაერქვა ბათუმის #4 საშ. სკოლა და მიენიჭა ვ. ი. ლენინის სახელი.
6) გადაკეთდა ლენინის სახ. ვაჟთა #2 საშ. სკოლად.
7) 1949 წ. _ ეწოდა #1 საშ. სკოლა.
8) 1966 წ. _ ვ. ი. ლენინის სახ. საშუალო ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლაა.
9) 1980 წ. _ ბათუმის ვ. ი. ლენინის სახ. #1 საშ. სკოლა.
10) 1991 წ. _ ბათუმის დ. აღმაშენებლის სახ. #2 საშ. სკოლა.
11) 2001 წ. _ ბათუმის დ. აღმაშენებლის სახ. გიმნაზია.
12) 2004 წ. _ ბათუმის #2 საშ. სკოლა (შეუერთდა ელემენტ. სკოლა).
13) 2005 წ. _ ბათუმის #2 საჯარო სკოლა.

სკოლამ მეტად საინტერესო პერიოდი განვლო: საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარებამდე, ე.ი. 1921 წლამდე; ძნელად სახსენებელი 1937 წ.; სამამულო ომის და ომისშემდგომი პერიოდი.

გიმნაზიის არსებობის ძირითად წყაროს სწავლის ქირა წარმოადგენდა. თითოეული მოსწავლე სწავლის ქირას წელიწადში 60 მანეთს იხდიდა და ცეკვისთვის ცალკე 5 მანეთს (ცეკვა აუცილებელი იყო). წელიწადში, ამ გზით, გიმნაზიის შემოსავალი 1.400 მანეთი იყო. სხვა გზა იყო შემოწირულობები (მაგ. 1915 წ. ეს თანხა 210 მან. იყო).

ეს თანხა ყოველწლიურად იზრდებოდა.

გიმნაზიის მიზანი იყო ადგილობრივი და ახლომდებარე რაიონების მკვიდრ მცხოვრებთა ქალიშვილების აღზრდა. მათთვის აუცილებელი, საჭირო განათლების მიცემა.

სწავლა იწყებოდა 1 სექტემბერს, მთავრდებოდა ივნისის შუა რიცხვებში, მაშინ ხდებოდა ატესტატების გაცემაც.

1902 წ. სასწ. წლის მეცადინეობის დამთავრების ვადა შეიცვალა განათლების სამინისტროს სპეციალური მიმართვის საფუძველზე.

გამოსაშვებ კლასებში მეცადინეობა წყდებოდა 11 მაისს, სხვა კლასებში _ 30 მაისს. გაუქმდა კლასიდან კლასში გადასაყვანი გამოცდები. მოსწავლეთა გადაყვანა კლასიდან კლასში წლიური ნიშნების მიხედვით ხდებოდა (ფ. 11 ს. 10. გვ. 12, 13).

საგნები:

1904 წ. გიმნაზიის სამეცადინეო ცხრილში მათემატიკა დაყოფილი იყო საგნებად: ალგებრა, გეომეტრია. საკლასო ჟურნალის მიხედვით შეფასების ნიშნებია: `2~, `3~, `4~, `5~. 1909 წ. 15 მაისის დადგენილებით ხელგარჯილობაში არადამაკმაყოფილებელი წლიური ნიშნის მიღების შემთხვევაში მოსწავლე დატოვებული უნდა ყოფილიყო იმავე კლასში. (მაქვს საქარგავი თარგი. აწერია 1904 წ. საკმაოდ რთული, მაგრამ მეტად საინტერესო).

დირექტორები:

1. სტოიანოვი ალექსანდრე ილიას ძე 1900წ. (ნახსენებია ნადეჟდა ნიკოლოზის ას. ტიბლენიც 1901 წ. 20/I)
2. სახაროვა ელენე (ლავინია) ივანეს ას. 1902 წ. 20/I.
3. ქინქლაძე დანიელი 1920 წ. 4/X.
4. ჯაფარიძე ნ. 1922 წ.
5. ივანოვი გრიგოლი 1925 წ.
6. ჯაყელი ნიკო 1928/29 წ.
7. ფერაძე ირაკლი (ზოგან ილია) 1929-30 წ.წ.
8. ღლონტი ირაკლი 1934 წ. მოადგილე ალ. ქათამაძე.
9. გორგაძე გრიგოლი 1934 წ. 7/IX; მოადგილე ქ. ვასაძე.
10. ჟღენტი პ. 1936.
11. ქარუმიძე სიმონი 1936; მოადგილე თემელ ბეჟანიძე.
12. ბეჟანიძე თ. 1937 29/VI.
13. ნიჟარაძე ნ. 1937 წ. 13/VIII.
14. ვასაძე ქსენია _ მოადგილე კალე ბოლქვაძე.
15. ლორთქიფანიძე გრიგოლ ალექსანდრეს ძე 1939-40 წ.წ. მოადგილე თ. კვაჭაძე.
16. კვაჭაძე თამარ _ მოადგილე ა. დარჩია.
17. ხინიკაძე ხუსეინ სულეიმანის ძე _ მოადგილე ა. დარჩია.
18. მდივანი სევერიანი 1942 წ.
19. ნიჟარაძე შუქრი იზეთის ძე 1944 წ. მოადგილე ნ. ინწკირველი.
20. ახვლედიანი ოსმან აბდულის ძე 1946 წ.
21. მახარაძე ოსმან ნურის ძე 1948 წ. 23/VIII.
22. მახარაძე დავითი 1949 წ. 20/IV.
23. თალაკვაძე ვლადიმერი 1950-51 სასწ. წ.
24. დარჩია ალ. 1952 წ.
25. დიასამიძე ი. 1952 წ. 25/VIII.
26. სანიკიძე ვლადიმერი 1952 წ. 22/X.
27. მახარაძე დურსუნი 1954 წ. სასწ. ნაწ. გამგე ვასო ჩახვაძე.
28. კომახიძე ზია 1976 წ.-1982 წ. სასწ. ნაწ. გამგე ნ. მახაჭაძე.
29. შარაძე ციალა შოთას ასული 1982 წ. 11/III-1991 წ. 10/IX.
30. ჭანტურაია ლერი 1991 წ. 23/IX-1994 წ. 1/IV.
31. დუმბაძე მამია 1994 წ.-2004 წ. მარტამდე.
32. ყურშუბაძე ეთერი ვაჟას ას. 2005 წ. 18/II-2005 წ. 23/VIII.
33. ფაღავა ნანა 2005 წ.-2006 წ. 1/III.
34. თებიძე სულიკო 2006 წ. 17/III-2006 წ. 8/IX.
35. ახალაძე ნანა 2006 წ. 8/IX-2007 წ. 22/X.
36. კალანდარიშვილი ომარი 2007 წ. 23/X.
37. აბაშიძე მარიზა 2007 წ.
(ბრძანებები დირექტორების დანიშვნა-განთავისუფლებაზე ინახება ავტორთან. ზოგიერთი დირექტორის განთავისუფლების მიზეზი კურიოზული და სასაცილოა).

1902 წ. 20 თებერვალი

მოისმინეს პედაგოგიური საბჭოს თავმჯდომარის მოხსენება გიმნაზიის მოსწავლეებისათვის ჯილდოდ ნ. ვ. გოგოლის ნაწარმოებების კრებულის გადაცემა в день чествования его памяти.
მე-5 კლასიდან 7 მოსწავლეს
მე-4 კლ _ 8-ს
მე-3 კლ. _ 3-ს
მე-2 კლ. _ 2-ს. აღნიშნულია, რომ ეს მოსწავლეები ძალიან კარგად იქცევიან და კარგადაც სწალობენ.

არქივში შემონახულია

Журналь

Педагогического Совета Батумской женской гимназии

მეორე ხაზზე გაურკვეველი ხელწერაა.

февраль, 28 дня 190(2) года.

1904/5 სასწ. წელი.

მასწავლებელთა გვარები

1. ა. თოხაძე _ საღმრთო რჯული.

2. ოლღა ალექსანდრეს ას. ივანოვა _ რუსული ენა.

3. ეკატერინე ივანეს ას. ნაუმოვა _ რუსული ენა.

4. ნინა ანდრეის ას. ზდანევიჩი _ სუფთა წერა.

5. ემანუილ ალექსანდრეს ძე პოტიომკინი _ მათემატიკა, კოსმოგრაფია.

6. ვარვარა ვასილის ას. ისაევა _ მათემატიკა, გეოგრაფია.

7. გალინა დიმიტრის ას. ვლადიკოვა _ მათემატიკა, გეოგრაფია.

8. გიორგი პეტრეს ძე ესიავა _ ისტორია, ფსიქოლოგია.

9. ალექსანდრე ტიმოთეს ძე პივალოვი _ ფიზიკა.

10. ელენა ივანეს ას. სახაროვა _ ფრანგული ენა.

11. ალექსანდრა გრიგორის ას. ტუზოვა _ ფრანგული ენა.

12. ელიზავეტა ალექსანდრეს ას. პახომოვა _ ინგლისური ენა.

13. ივანე ქრისტოფორეს ძე რეიხი _ გერმანული ენა.

14. ვალერიან თეოდორეს ძე ილიუშინი _ ხატვა.

15. ვლადიმერ მიხეილის ძე ვიაზემსკი _ ლათინური.

16. ოლღა ალექსანდრეს ასული ჩუმაჩენკო _ გიმნასტიკა.

17. ნიკოლოზ ნიკოლოზის ძე აგრინსკი _ სიმღერა.

18. მელქონიანი _ საღმრთო რჯული.

ჩემი მოსწავლეობის დროს ალექსანდრა გრიგოლის ას. ტუზოვა #1 სკოლაში რუსული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი იყო. მას ეს გიმნაზია დაუმთავრებია და მასწავლებლობაც დაუწყია იქვე. არაჩვეულებრივი მასწავლებელი, ძალიან მკაცრი და ძალიან სამართლიანი. მისი მოსწავლეები მართლა ფლობდნენ რუსულ ენას. მისი ქალიშვილიც _ მედეა ჟღენტი _ მათემატიკის მასწავლებელი იყო #7 სკოლაში, ძალიან ძლიერი პედაგოგი, საქართველოსა და აჭარის დამსახურებული მასწავლებელი (დიდი ხანი არ არის, რაც გარდაიცვალა). ერთხელ, მე და დოდო ქინქლაძემ მივაკითხეთ სახლში _ დედამისის სურათები გვინდოდა. საშინლად მიგვიღო და არაფერსაც არ მოგცემთ, ნახეთ, რამდენი ალბომი მაქვს დედასიო. თქვენ რომ თქვენი სკოლის გარდაცვლილი მასწავლებლების სურათები გქონდათ დიდ სტენდზე გამოფენილი, რატომ დედას სურათი არ იყოო. (არადა, მართლა იყო). მერეც ვთხოვეთ, არ მოგვცა. მის გასვენებაში მოვიკითხეთ ალბომები და მეზობლებმა თქვეს _ თვითონ დაწვაო.

გიორგი და ვარვარა ესიავებიც კარგად მახსოვს _ ძალიან ღრმად მოხუცებულები რუსულს ასწავლიდნენ პედ. ინსტიტუტში. მგონი, მეთოდისტებიც იყვნენ.

ვალერიან ილიუშინს კი ბევრი იგონებდა, შესანიშნავი მხატვარი იყოო.

არქივი #45. 1912 წ.

13, 14/V ქალთა გიმნაზიაში მოეწყო მოსწავლე გოგონების ნახატებისა და ხელსაქმის გამოფენა. ამაზე ადგილობრივ გაზეთში და გაზეთ „Кавказ“-ში იყო ცნობა და სურათებიც. შესვლა უფასო ყოფილა.

არქივში ძალიან მწირი ცნობებია საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების პერიოდის გიმნაზიაზე.

1920 წლამდე, დოკუმენტების მიხედვით, ქალთა გიმნაზიის დირექტორად კვლავ სახაროვაა. ეს ის დროა, როცა ქალაქის მართვა მენშევიკებმა ჩაიგდეს ხელში. გიმნაზიაშიც აირ-დაირია დისციპლინა, სწავლება, აღზრდა. ისეთი ენერგიული და მკაცრი ქალი, როგორიც სახაროვა იყო, ვეღარ ახერხებდა გიმნაზიაში დისციპლინის დამყარებას. ბევრი პედაგოგი წავიდა. შემცირდა მოსწავლეთა რაოდენობაც. სახაროვას გვარი 1921 წლიდან აღარ მოიხსენიება.

ცნობილი მხატვარი ახლა (1992 წ.) ღრმად მოხუცი სილიზნიოვა-ჩაჩუა მიამბობდა, როგორ ყრიდნენ გოგონები მეორე სართულიდან ჩანთებს და თვითონაც ხტებოდნენ. არაფრის და აღარავის გვეშინოდაო. მან მაჩუქა შესანიშნავი სურათი წარწერით: „ჩემს სკოლას სიყვარულით“. მისი ნახატების გამოფენა ბათუმში ორჯერ ყოფილა. სურათი სკოლის დირექტორის კაბინეტში, კარადაში ინახებოდა.

არქ. 65. გვ. 28 1918 წ. 10/VI.

ცნობას ხელს აწერს სახაროვა.

არქ. 68. 1920 წ. 4 ნოემბერი ოქმი.

პირველად ქართულ ენაზე ოქმს ხელს აწერს ბ. დ. ქინქლაძე.

1920 წ. მოსწავლეთა სია ალფავიტის მიხედვით: